Pholcomma gibbum

Pholcomma gibbum, "Dolaşık Ağ Örümcekleri" veya "Tarak Ayaklı Örümcekler" olarak bilinen Theridiidae familyasına ait küçük bir örümcek türüdür. Bu familya, tipik olarak düzensiz, yapışkan ağlar örerek avlanan türleri barındırır. Pholcomma cinsi, oldukça küçük boyutları, koyu renkleri ve bazen kambur (gibbus) görünümlü karınlarıyla dikkat çeken türleri içerir.

Pholcomma gibbum, Theridiidae familyasına ait küçük, zehirli bir örümcek türüdür. İlk olarak 1851 yılında Westring tarafından tanımlanmıştır. "Gibbum" tür adı Latince'de "kambur" veya "çıkıntılı" anlamına gelir ve bu örümceğin karın bölgesinin bazen gösterdiği belirgin, hafifçe kambur veya yuvarlak çıkıntılı görünüme atıfta bulunur. Bu özellik, türün tanınmasında ayırt edici bir morfolojik ipucu olabilir.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Pholcomma gibbum'un bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Familya (Family): Theridiidae Sundevall, 1833 (Dolaşık Ağ Örümcekleri)
• Cins (Genus): Pholcomma Thorell, 1869
• Tür (Species): Pholcomma gibbum (Westring, 1851)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Pholcomma gibbum, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Palearktik bölgenin geniş bir kısmında yayılış gösterir. Bu, Avrupa, Kuzey Afrika, Türkiye, Kafkasya, İran ve Japonya gibi geniş bir coğrafyayı kapsar. Özellikle Avrupa'da yaygın olarak bulunan türlerden biridir.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır ve yaygın olarak bulunur. Türkiye'nin örümcek faunası listelerinde yer almakta olup, çeşitli illerden gözlem kayıtları bulunmaktadır. Bu durum, türün Türkiye genelinde, farklı iklim ve coğrafi özelliklere sahip birçok habitatında yaygın olarak bulunduğunu göstermektedir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Pholcomma gibbum oldukça küçük bir örümcektir. Genellikle Linyphiidae familyasındaki (cüce örümcekler) bazı türlerle karıştırılabilirler.
• Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 1.5 ila 2.5 mm arasındadır.
• Erkek: Vücut uzunluğu genellikle 1.2 ila 2 mm arasındadır. Erkekler dişilerden biraz daha küçüktür.
• Gövde Yapısı ve Renk: Bu tür, küçük boyutu ve koyu renklenmesiyle dikkat çeker.
• Genel Görünüm: Karapaks (baş-göğüs kısmı) genellikle koyu kahverengi veya siyahtır. Bacaklar da genellikle koyu renklidir.
• Karın (Opisthosoma): Karın genellikle yuvarlak veya hafifçe kambur (gibbus) bir görünüme sahiptir. Rengi genellikle parlak siyah veya koyu kahverengidir. Bazı bireylerde karın üzerinde soluk veya belirsiz desenler bulunabilir, ancak genellikle düz renklidir.
• Gözler: Göz düzenlemesi bu türün karakteristik özelliklerinden biridir ve diğer küçük örümceklerden ayırt edilmesinde önemli bir ipucudur.
• Ayırt Edici Özellikler: Küçük boyutları, koyu renklenmesi ve bazen karın üzerindeki belirginleşen "kambur" yapı bu türün görsel olarak tanınmasında yardımcı ipuçlarıdır. Ancak, diğer küçük Theridiidae veya Linyphiidae türleriyle olan benzerlikler nedeniyle, kesin teşhis, özellikle erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının detaylı mikroskopik incelenmesiyle mümkündür.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Pholcomma gibbum, oldukça küçük ve genellikle gözden kaçabilen bir Theridiidae türüdür. Adı, karın bölgesindeki bazen belirgin olan kamburluğa işaret eder. Genellikle orman zeminlerinde, yosun ve yaprak döküntüleri arasında yaşarlar. Bu küçük örümcekler, mikro habitatlarda avlanarak ekosistemde önemli bir rol oynarlar. Zehirleri insanlar için tehlikeli değildir ve doğada insanlarla temastan kaçınma eğilimindedirler."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yaşam Tarzı: Pholcomma gibbum, diğer Theridiidae üyeleri gibi pasif avcılardır. Düzensiz, yapışkan ağlarını kurar ve avlarının ağa takılmasını beklerler. Ağları genellikle küçük, yaklaşık 20 mm çapında, zemin seviyesinde kurulur ve emekleyen böcekleri yakalamak için yere yapışkan iplikler uzatılır.
• Avlanma Davranışı: Ağlarını genellikle zemin seviyesinde, yosunlar, yaprak döküntüleri, taş altları ve çürümüş odunlar arasında kurarlar. Küçük böcekleri (örneğin kollembola) ve diğer küçük eklembacaklıları avlarlar. Ağlarına takılan avları, Theridiidae familyasına özgü olan dördüncü bacak çiftindeki taraklı yapıyı kullanarak ipekle sarar ve zehirleyerek etkisiz hale getirirler.
• Yuva Yapısı ve Üreme: Dişiler, genellikle korunaklı bir yerde, bitki kalıntıları veya yosunlar arasına gizlenmiş küçük, ipekten yapılmış yumurta keseleri (kokon) bırakırlar. Hem dişi hem de erkek bireylere yıl boyunca rastlanabilir, ancak ilkbahar ve sonbahar/erken kış aylarında yoğunlukları artabilir.
• Habitat Tercihi: Bu tür, çeşitli habitatlara adapte olabilir, ancak genellikle nemli orman zeminleri, yaprak döşekleri, yosunlu alanlar, bataklıklar ve diğer detritüs bakımından zengin ortamlar gibi yerlerde bulunurlar. Deniz seviyesinden 1500 metreye kadar dağlık bölgelerde de görülebilirler.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Pholcomma gibbum da zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Theridiidae familyasındaki Karadul örümcekleri (Latrodectus spp.) hariç, çoğu türün zehri insanlar için ciddi bir tehdit oluşturmaz. Pholcomma gibbum da insanlar için tehlikeli değildir. Isırık olasılığı çok düşüktür çünkü çeneleri küçüktür ve genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler. Bir tehdit hissettiklerinde veya ezilme riski altında kaldıklarında ısırabilirler. Ancak ısırık olsa dahi, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık veya lokal ağrı dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Theridiidae familyasının büyük çoğunluğu gibi, Pholcomma gibbum da insan sağlığı için bir tehdit oluşturmaz. Zehirleri, avladıkları küçük böcekler üzerinde etkilidir ve ekolojik dengenin önemli bir parçasıdır. Yanlışlıkla ısırılma durumunda bile, semptomlar genellikle hafif ve geçicidir. Bu küçük örümcekler, doğadaki böcek popülasyonlarının kontrolünde faydalı bir role sahiptir."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kızarıklık veya hafif kaşıntı görülebilir. Belirtiler genellikle birkaç saat içinde iyileşir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürer veya kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
3. araneae - Pholcomma gibbum - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı ve erkek ile dişi özellikleri hakkında bilgi.
4. Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/508/Pholcomma_gibbum (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
5. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
6. Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2157522 (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
7. The checklist of the spiders of Turkey - Danışman T, Kunt K B, Özkütük R S, Coşar İ (2024a): Türkiye örümcek faunası güncel listesi.
8. Kaynağa Erişim: http://www.spidersofturkey.info (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
9. Spider Recording Scheme - Summary for Pholcomma gibbum: Türün habitat, ağ yapısı ve yaşam döngüsü hakkında detaylı bilgiler.
10. Kaynağa Erişim: https://srs.britishspiders.org.uk/portal.php/p/Summary/s/Pholcomma+gibbum (Erişim tarihi: 19 Haziran 2025).
11. https://www.inaturalist.org/photos/13167108