Phycosoma inornatum

Phycosoma inornatum, "Dolaşık Ağ Örümcekleri" veya "Tarak Ayaklı Örümcekler" olarak bilinen Theridiidae familyasına ait küçük bir örümcek türüdür. Bu familya, tipik olarak düzensiz, yapışkan ağlar örerek avlanan türleri barındırır. Phycosoma cinsi, genellikle küçük boyutları ve nispeten sade renklenmeleriyle dikkat çeken türleri içerir.

Phycosoma inornatum, Theridiidae familyasına ait küçük, zehirli bir örümcek türüdür. İlk olarak 1861 yılında O. Pickard-Cambridge tarafından tanımlanmıştır. "Inornatum" tür adı Latince'de "süssüz", "desensiz" veya "sade" anlamına gelir ve muhtemelen örümceğin belirgin desen veya renklenmelerden yoksun, nispeten sade görünümüne atıfta bulunur.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Phycosoma inornatum'un bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

• Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
• Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
• Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
• Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
• Familya (Family): Theridiidae Sundevall, 1833 (Dolaşık Ağ Örümcekleri)
• Cins (Genus): Phycosoma O. Pickard-Cambridge, 1879
• Tür (Species): Phycosoma inornatum (O. Pickard-Cambridge, 1861)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Phycosoma inornatum, Dünya Örümcek Kataloğu'na göre Avrupa, Türkiye, Azerbaycan ve İran gibi geniş bir Palearktik coğrafyada yayılış gösterir. Kuzey ve Orta Avrupa'da yaygın olarak bulunur.

Türkiye'de bu türün varlığı bilimsel olarak kayıt altına alınmıştır. Türkiye'nin örümcek faunası listelerinde yer almakta olup, çeşitli illerden gözlem kayıtları bulunmaktadır. Bu durum, türün Türkiye genelinde, farklı iklim ve coğrafi özelliklere sahip birçok habitatında yaygın olarak bulunduğunu göstermektedir.

Fiziksel Özellikler

• Boyut: Phycosoma inornatum oldukça küçük bir örümcektir.
• Dişi: Vücut uzunluğu genellikle 2 ila 3 mm arasındadır.
• Erkek: Vücut uzunluğu yaklaşık 2 mm'dir.
• Gövde Yapısı ve Renk: Bu tür, adından da anlaşılacağı gibi, genellikle sade ve belirgin desenlerden yoksun bir görünüme sahiptir.
• Genel Görünüm: Karapaks (baş-göğüs kısmı) açık kahverengi renktedir ve erkeklerde biraz daha yüksektir. Sternum (göğüs plakası) sarıdır.
• Çeliserler: Açık kahverengidir ve dişleri yoktur; zehir dişleri uzun ve düzdür.
• Bacaklar: Kırmızımsı-sarı renktedir. Tibialar (bacak segmentleri) tamamen kahverengi veya en azından distal uçlarında (uç kısımlarında) kahverengi olabilir. Bacak formülü genellikle 4-1-2-3 şeklindedir, yani 4. bacak çifti en uzundur.
• Karın (Opisthosoma): Karın genellikle gri-sarıdan neredeyse siyaha kadar değişebilir. Bazen karın sırtında (dorsal) kısmen sertleşmiş bir scutum (kabuk benzeri plaka) bulunabilir.
• Ayırt Edici Özellikler: Genel olarak sade renklenmesi, küçük boyutu ve bazı bireylerdeki karın scutumunun varlığı bu türün görsel olarak tanınmasında yardımcı ipuçlarıdır. Ancak, diğer küçük Theridiidae türleriyle olan benzerlikler nedeniyle, kesin teşhis, özellikle erkek palpal organlarının ve dişi epigyne yapısının detaylı mikroskopik incelenmesiyle mümkündür.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Phycosoma inornatum, küçük boyutu ve nispeten süssüz görünümüyle bilinen bir Theridiidae türüdür. Adı da Latince 'süssüz' kelimesinden gelir. Genellikle alçak bitki örtüsünde, fundalıklarda ve kıyı çayırlarında yaşarlar. Bu tür, ekosistemdeki küçük böceklerin popülasyonunu kontrol etmede önemli bir rol oynar. Zehirleri insanlar için tehlikeli değildir ve insanlarla temastan kaçınma eğilimindedirler."

Yaşam Biçimi ve Habitat

• Yaşam Tarzı: Phycosoma inornatum, diğer Theridiidae üyeleri gibi pasif avcılardır. Düzensiz, yapışkan ağlarını kurar ve avlarının ağa takılmasını beklerler.
• Avlanma Davranışı: Ağlarını genellikle alçak bitki örtüsünde, fundalıklarda (özellikle çalılıklarda ve çamlarda), kıyı çayırlarında ve kum tepelerinde kurarlar. Ayrıca kumlu banklarda sarkan çalılıkların altında ve taşların altında da bulunabilirler. Küçük böcekleri ve diğer küçük eklembacaklıları avlarlar. Ağlarına takılan avları, Theridiidae familyasına özgü olan dördüncü bacak çiftindeki taraklı yapıyı kullanarak ipekle sarar ve zehirleyerek etkisiz hale getirirler.
• Yuva Yapısı ve Üreme: Dişiler, genellikle korunaklı bir yerde, bitki kalıntıları arasına gizlenmiş küçük, ipekten yapılmış yumurta keseleri (kokon) bırakırlar. Yetişkinlere genellikle Mart'tan Haziran'a kadar rastlanır, dişiler ise Ağustos'a kadar bulunabilir.
• Habitat Tercihi: Bu tür, alçak rakımlı fundalıklar ve kıyı çayırları gibi özel habitatları tercih eder. Ayrıca ormanlık alanlardaki kumlu banklı açıklıklarda da bolca bulunabilirler. İngiltere'de, bu türün habitat kaybı nedeniyle popülasyonunda önemli bir azalma yaşadığı belirtilmiştir.

Zehir ve Tıbbi Önem

• Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Phycosoma inornatum da zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
• İnsanlar İçin Tehlikesi: Theridiidae familyasındaki Karadul örümcekleri (Latrodectus spp.) hariç, çoğu türün zehri insanlar için ciddi bir tehdit oluşturmaz. Phycosoma inornatum da insanlar için tehlikeli değildir. Isırık olasılığı çok düşüktür çünkü çeneleri küçüktür ve genellikle insanlardan kaçınma eğilimindedirler. Bir tehdit hissettiklerinde veya ezilme riski altında kaldıklarında ısırabilirler. Ancak ısırık olsa dahi, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık veya lokal ağrı dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
• Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Theridiidae familyasının büyük çoğunluğu gibi, Phycosoma inornatum da insan sağlığı için bir tehdit oluşturmaz. Zehirleri, avladıkları küçük böcekler üzerinde etkilidir ve ekolojik dengenin önemli bir parçasıdır. Yanlışlıkla ısırılma durumunda bile, semptomlar genellikle hafif ve geçicidir. Bu küçük örümcekler, doğadaki böcek popülasyonlarının kontrolünde faydalı bir role sahiptir."
• Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kızarıklık veya hafif kaşıntı görülebilir. Belirtiler genellikle birkaç saat içinde iyileşir.
• Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürer veya kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

1. World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
2. Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 20 Haziran 2025).
3. araneae - Phycosoma inornatum - Spiders of Europe: Türün morfolojik detayları, dağılımı ve erkek ile dişi özellikleri hakkında bilgi.
4. Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/4138/Phycosoma_inornatum (Erişim tarihi: 20 Haziran 2025).
5. GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Türün taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
6. Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/2156053 (Erişim tarihi: 20 Haziran 2025).
7. Spider Recording Scheme - Summary for Phycosoma inornatum: Türün habitatı, ekolojisi ve Birleşik Krallık'taki durumu hakkında detaylı bilgi.
8. Kaynağa Erişim: https://srs.britishspiders.org.uk/portal.php/p/Summary/s/Phycosoma+inornatum (Erişim tarihi: 20 Haziran 2025).
9. https://www.inaturalist.org/observations/188796518