Planiliza haematocheilus

Liza haematocheila, yaygın olarak So-iuy Kefali veya Kırmızı Dudaklı Kefal (So-iuy Mullet / Redlip Mullet) olarak bilinen, Kefaller (Mugilidae) familyasına ait önemli bir türdür. Doğal olarak Pasifik Okyanusu'nun kuzeybatısında yaşasa da, Türkiye sularını da etkileyen bir istilacı tür olarak bilinir.

Taksonomik Sınıflandırma ve İsim Geçmişi

SeviyeSınıflandırma AdıAçıklamaTürkçe AdıSo-iuy Kefali, Pilengaş, Kırmızı Dudaklı KefalGüncel Bilimsel AdıPlaniliza haematocheilus (Temminck & Schlegel, 1845)Türün şu an kabul edilen geçerli adıdır.Eski Bilimsel AdıLiza haematocheila (Temminck & Schlegel, 1845)Yaygın olarak bilinen ve kullanılan bir sinomini (eş adı) olup, sorgunuzda kullandığınız addır.Diğer SinomimlerMugil haematocheilus, Chelon haematocheilusGeçmişte kullanılan diğer bilimsel adlarıdır.Latince AnlamıHaemato- (Grekçe: haima): "Kan" veya "kırmızı". Cheilus: "Dudak". "Kırmızı Dudaklı" anlamına gelir, bazen alt yüzgeçlerindeki kırmızı-turuncu yansımalara atıfta bulunur.Âlem (Kingdom)Animalia (Hayvanlar)Şube (Phylum)Chordata (Kordalılar)Aile (Family)Mugilidae (Kefaller)Cins (Genus)Planiliza

Genel Özellikler ve Ekoloji

Fiziksel Özellikler:

Boyut: Karadeniz ve Azak Denizi havzasında genellikle 20−30 cm, nadiren 61 cm'ye ulaşır. Anavatanında 80 cm'ye kadar büyüyebilir.
Ağırlık: Karadeniz'de istisnai olarak 10 kg'a varan örnekleri bildirilmiştir.
Görünüm: Sırtı yeşilimsi gri veya kahverengimsi, karnı ise açık gridir. Anal ve karın yüzgeçleri sarımsı veya kırmızımsı-turuncu bir tona sahip olabilir (Kırmızı Dudaklı Kefal adının kaynağı).
Morfoloji: İki ayrı sırt yüzgeci, çatal şeklinde kuyruk yüzgeci ve ince dudaklı küçük bir ağzı vardır. Gözbebeğinin sadece küçük bir kısmını kaplayan şeffaf bir yağlı göz kapağı bulunur.

Habitat ve Dağılım:

Doğal Dağılım: Kuzeybatı Pasifik Okyanusu (Japonya, Kore, Çin ve Amur Nehri kıyıları).
İstilacı Dağılım: Karadeniz ve Azak Denizi'ne akuakültür amacıyla insan eliyle getirilmiş, buradan Marmara Denizi ve Ege Denizi'nin kuzeyine (1998'de ilk kez kaydedilmiştir) yayılmıştır. İstilacı Yabancı Tür olarak kabul edilir.
Yaşam Alanı: Yüksek tuzluluk toleransına sahip (örihalin) bir türdür; hem kıyısal sularda hem de nehirlerin tatlı su bölgelerinde yaşar. Genellikle 5−10 metre derinlikte görülür.

Beslenme ve Üreme:

Diyet: Omnivor (hepçil) olup, esas olarak detritus (organik kalıntılar), diyatomlar ve mavi-yeşil alglerle beslenir. Yüksek büyüme oranına sahiptir.
Üreme: Yumurtaları pelajik ve yapışkan değildir. Yavrular ilk yıllarını genellikle nehirlerin tatlı sularında geçirir, ardından üreme için denize göç eder.

Zehirlilik ve Korunma Durumu

Zehirlilik: Planiliza haematocheilus zehirli değildir ve insanlar için herhangi bir sağlık riski oluşturmaz.
Korunma Durumu (IUCN): IUCN Kırmızı Listesi'nde Değerlendirilmemiş (Not Evaluated - NE) durumdadır.
Ticari ve Ekolojik Önemi:
Anavatanında: Çin, Japonya ve Kore'de yüksek ekonomik değere sahip bir akuakültür türüdür.
Karadeniz/Azak Denizi'nde: Tanıtılmasının ardından hızla çoğalmış ve ticari açıdan önemli hale gelmiştir, ancak yerel kefal türlerini rekabet nedeniyle geri plana iterek ekolojik dengeyi değiştirmiştir.