Pteroplatytrygon violacea

Pteroplatytrygon violacea, Vatozlar takımı Myliobatiformes içinde, Dasyatidae familyasına (İnce Kuyruklu Vatozlar) ait, orta büyüklükte bir vatoz türüdür. Halk arasında Mor Vatoz veya Açık Deniz Vatozu olarak bilinir. Bu tür, tüm Dasyatidae ailesi içinde kesinlikle pelajik (açık deniz) bir yaşam tarzına sahip olmasıyla benzersizdir ve göz alıcı koyu mor/bordo rengi ile kolayca ayırt edilir.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Mor Vatoz, tropikal ve ılıman kuşaklardaki tüm okyanuslarda küresel bir dağılıma sahiptir. Dipte yaşayan akrabalarının aksine, ömrünün çoğunu kıta sahanlığının dışındaki açık sularda geçirir. Akdeniz'de yaygın olarak bulunur ve Türkiye'nin Ege ve Akdeniz açık sularında da aktif bir şekilde göç eden bir türdür. Hızlı ve aktif bir yüzücü olması, onu açık deniz uzun olta balıkçılığı için önemli bir yan av haline getirir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum):: Chordata (Kordalılar)
Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
Takım (Order):: Myliobatiformes (Vatozlar Takımı)
Aile (Family):: Dasyatidae
Cins (Genus): Pteroplatytrygon
Tür (Species):: Pteroplatytrygon violacea (Bonaparte, 1832)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

Boyut: Orta büyüklükte bir vatozdur. Disk genişliği (vücut çapı) genellikle 60 cm civarında, maksimum 80 cm'ye ulaşır.
Vücut Şekli (Ayırt Edici Özellik): Diğer vatozlara göre daha kalın, daha sağlam ve aerodinamik (uçurtma benzeri) bir diske sahiptir; bu, açık suda hızlı yüzme yeteneğini destekler.
Renk (En Önemli Özellik): Sırt yüzeyi, tür adına atıfta bulunan (violacea), parlak koyu mor, mavimsi-mor veya morumsu kahverengi tonlardadır. Karın bölgesi genellikle daha açık ve grimsi veya beyazımsıdır.
Deri: Derisi genellikle pürüzsüzdür ve büyük dikenlere sahip değildir.
Kuyruk: Kuyruk, kamçı benzeri, uzun ve incedir. Kuyruğun ortasında, hayvanı savunmak için kullanılan, tırtıklı ve zehirli bir diken (mahmuz) bulunur.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

Habitat: Kesinlikle pelajiktir ve beslenmek için yüzeye yakın bölgelerden (epipelajik) daha derin sulara (380 metreye kadar) iner. Genellikle açık okyanusun sıcak yüzey sularında bulunur.
Davranış: Aktif ve hızlı yüzücüdür. Göç eden bir tür olup, bazen büyük sürüler halinde yüzeye yakın beslenirken görülebilir.
Diyet: Pelajik (açık su) ortamdaki küçük organizmalarla beslenir. Diyeti; küçük kabuklular, kalamarlar, jelatinli zooplankton ve küçük açık deniz balıklarından oluşur.
Üreme: Yumurtadan çıkan yavruları doğurur (ovovivipar). Döl sayısı düşüktür (genellikle 2 ila 9 yavru).

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

Koruma Durumu: Geniş coğrafi dağılımı nedeniyle IUCN tarafından küresel olarak "Asgari Endişe" (Least Concern - LC) kategorisinde sınıflandırılmıştır. Ancak, yerel popülasyonlar yoğun balıkçılık baskısı altında olabilir.
Tehditler: Açık denizlerde yaşadığı için, ticari olarak yüksek değere sahip türleri (özellikle ton balığı ve kılıç balığı) hedefleyen uzun olta (paragat) balıkçılığında sıklıkla yan av (bycatch) olarak yakalanır. Yakalandıktan sonra hayatta kalma oranı düşüktür. Kuyruğundaki zehirli mahmuz, balıkçılar için tehlike teşkil eder.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:
Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.
Marshall, A. D., Finucci, B., & W. T. (2020). Pteroplatytrygon violacea. The IUCN Red List of Threatened Species 2020.
Not: Mor Vatoz, vatozlar arasında alışılmışın dışındaki pelajik yaşam tarzı ve belirgin rengiyle, denizel biyoçeşitliliğin sıra dışı üyelerinden biridir. Türkiye'deki açık deniz ekosistemlerinin önemli bir parçasıdır.
Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/89516509