Arvicola persicus

Arvicola persicus, taksonomik olarak yakın zamanda Arvicola amphibius türünden ayrılmış, Doğu Anadolu ve İran platosu ağırlıklı olmak üzere Batı Asya'nın sulak alanlarında yaşayan yarı sucul bir vol türüdür. İran Su Volü olarak bilinir ve Pers Bölgesi'ne endemik bir türdür.

I. Taksonomik Sınıflandırma ve İsimlendirme

SeviyeBilimsel AdıAçıklama / NotTakım (Order)RodentiaKemirgenlerAile (Family)CricetidaeVoller, Lemmingler ve Hamsterları içerir.Alt Aile (Subfamily)ArvicolinaeVoller ve LemminglerCins (Genus)ArvicolaSu VolleriTür (Species)A. persicusİran Su VolüTanımlayan(De Filippi, 1865)Latince Anlamıpersicus, "Perslere ait" veya "İran'a ait" anlamına gelir; tip yerleşimine atıfta bulunur.Türkçe Adıİran Su Volü, İran Su Sıçanı.Taksonomik DurumAmerican Society of Mammalogists (ASM) tarafından ayrı bir tür olarak tanınır. (Eskiden A. amphibius persicus alt türü olarak kabul edilirdi.)

II. Morfolojik ve Ekolojik Özellikler

• Dağılım: Esas olarak İran platosunun güneyi (Alborz Dağları çevresi), Türkiye'nin Doğu ve Güneydoğu Anadolu bölgeleri, Irak, Ermenistan, Azerbaycan ve Gürcistan'da bulunur.
• Habitat: Nehir kenarları, bataklıklar, göl kıyıları ve dağlık bölgelerdeki nemli çayırlar gibi su kaynaklarının yakınındaki yumuşak topraklı alanları tercih eder. Yuvalarını su kıyısına, su altı girişleri de olacak şekilde kazabilirler.
• Fiziksel Özellikler:
• Boyut: Cinsin diğer üyeleri gibi büyük yapılıdır (12–22 cm kafa-vücut uzunluğu; 70–250 g ağırlık).
• Farklar: Morfolojik ve karyotipik analizler, A. persicus'un A. amphibius'un diğer soy hatlarından karyolojik farklılıklar (kromozom bantlama desenlerinde) gösterdiğini ortaya koymuştur.
• Yaşam Tarzı ve Beslenme:
• Yarı Sucul: Mükemmel yüzücüler ve dalgıçlardır. Tehlike anında suya atlarlar ve hızla kaçarlar.
• Diyet: Tamamen otçuldur. Sulak alan bitkilerinin kökleri, sapları, yumruları ve soğanları ana besin kaynaklarıdır.
• Üreme: Ilıman bölgelerde üreme mevsimi uzun sürer. Yüksek üreme potansiyeline sahiptir ve bir sezonda birden fazla yavrulama gerçekleşir.

III. Korunma Durumu (IUCN Red List)

Arvicola persicus türü, taksonomik olarak yeni ayrıldığı için IUCN Kırmızı Listesi'nde şu anda Değerlendirilmemiş (Not Evaluated) olarak listelenmiştir.

• Durumun Açıklaması: Eski adı altında (A. amphibius persicus), türün geniş bir dağılıma sahip olduğu varsayılıyordu. Ayrı bir tür olarak kabul edilmesiyle, koruma durumu, spesifik popülasyon boyutları ve tehditleri belirlenerek yeniden değerlendirilecektir.

IV. Yanlış Bilinen ve Doğru Bilinen Mitolojik ve Ekolojik Bilgiler

Bu başlık altındaki bilgiler, Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi referansı ile sunulmuştur:

• YANLIŞ (Ekolojik Mit): İran Su Volü, sadece sulak alanlarda yaşayabilir ve sudan uzaklaşamaz.
• Gerçeklik: Hayır. Arvicola cinsinin bazı popülasyonları (özellikle dağlık bölgelerde yaşayanlar) yarı sucul yaşamdan tamamen karasal veya kazıcı (fosaforial) yaşam biçimine geçmiştir. A. persicus da, bulunduğu coğrafyanın su kaynaklarının kurak mevsime bağlı olarak azalması nedeniyle, gerektiğinde nehirlerden veya göllerden uzaklaşarak karasal ortamda tünel kazmaya adapte olabilir.
• DOĞRU (Taksonomik Gerçek): Türkiye ve İran'daki popülasyonlar, Avrupa'daki akrabalarından farklıdır.
• Gerçeklik: Evet. Uzun yıllar tek tür (A. amphibius) olarak sınıflandırılan bu hayvan, son moleküler ve karyolojik çalışmalarla (kromozom yapısı ve genetik dizilim) A. persicus ve A. italicus gibi ayrı türlere ayrılmıştır. Türkiye'nin Anadolu popülasyonları artık büyük ölçüde bu yeni İran Su Volü (A. persicus) soy hattına dahil edilmektedir ve bu ayrım, Türkiye'nin genetik çeşitlilik açısından önemini vurgular.
• Folklorik Bilgi: İran ve Kafkasya'nın sulak alanları ve tarım arazilerinin yakınlarında yaşayan bu vol, bölge folklorunda bereket ve su ile ilişkilendirilir. Genellikle, Pers ve Mezopotamya mitolojilerindeki su tanrıları veya nehir perilerinin yer altı ve sucul habercileri olarak görülür. Kimi zaman ise, suyun çekilmesiyle tarlaları yok eden kuraklığın küçük tetikçisi olarak kötücül bir imaj da taşıyabilir.

Kaynakların Geniş Kapsamlı Derlemesi

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kullanılan Harici Kaynaklar

• Mammal Diversity Database (ASM) & GBIF: Türün güncel taksonomik statüsü (A. persicus olarak ayrılması), tanımlayan otorite ve dağılım ülkeleri (İran, Türkiye, Kafkasya ülkeleri).
• ResearchGate & Akademik Çalışmalar (Mahmoudi et al., 2020; Chevret et al., 2020): Moleküler ve karyolojik verilerle A. persicus'un A. amphibius'tan ayrı bir tür olduğunu gösteren bilimsel kanıtlar.
• IUCN Red List: Korunma durumu (Şu an için Değerlendirilmemiş - NE).
• Genel Biyolojik Veriler: Habitat ve yarı sucul yaşam tarzı.