Belostomatidae

Belostomatidae – Dev Su Böcekleri

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia

Şube: Arthropoda

Sınıf: Insecta

Takım: Hemiptera

Alttakım: Heteroptera

İnfratakım: Nepomorpha

Familya: Belostomatidae Leach, 1815

Genel Bilgiler

Belostomatidae familyası, "dev su böcekleri", "su kalkanları" ya da halk arasında "su akrepleri" olarak bilinir. Özellikle Lethocerus ve Belostoma cinsleri, dünyanın en büyük su böceklerini içerir. Güçlü gagaları ve kaslı ön bacakları sayesinde avlarını yakalayarak öldürebilirler. İnsanları bile acı verecek şekilde ısırabilirler.

Morfolojik Özellikler

• Boy: 2–12 cm arasında değişir.
• Vücut: Yassı, oval, kahverengi tonlarında.
• Bacaklar: Ön bacaklar yakalayıcı, orta ve arka bacaklar yüzme için geniş ve kürek şeklinde.
• Gaga: Kısa, iğne benzeri; avları delip sindirim sıvısı enjekte eder.
• Solunum: Arka uca uzanan iki solunum tüpü ile su yüzeyine çıkarak nefes alırlar.

Yaşam Alanı ve Ekoloji

• Göller, bataklıklar, durgun nehir kolları gibi tatlı su habitatlarında yaşarlar.
• Taban yapısı çamurlu, bol bitkili alanlar tercih edilir.
• Çok iyi yüzerler ve gerektiğinde kısa mesafe uçabilirler.
• Yırtıcıdırlar; balık yavruları, kurbağa larvaları ve böceklerle beslenirler.

Beslenme

• Avlarını yakalayıcı ön bacaklarıyla kavrar.
• Gaga ile doku içine sindirim enzimi enjekte eder.
• İçerik sıvı hale geldikten sonra emilerek tüketilir.
• Kurbağa yavruları ve küçük balıklar gibi omurgalıları da avlayabilirler.

Üreme ve Gelişim

• Yumurtlama stratejileri ilginçtir:
• Belostoma cinsinde dişi, yumurtaları erkeğin sırtına bırakır; erkek korur.
• Lethocerus cinsinde dişi, yumurtaları su üstündeki nesnelere bırakır, erkek koruma sağlamaz.
• Nimf evresi geçirerek tam metamorfoz olmadan ergin hale gelirler.
• Yumurtalar oksijen eksikliğine duyarlıdır.

Türkiye’deki Durumu

• Türkiye'de Belostomatidae familyası doğal olarak bulunmaz.
• Ancak Orta Doğu’ya yakın bölgelerde Lethocerus türleri gözlemlenmiştir.
• Bazı pet ve bilimsel taşımalarda nadir olarak saptanmıştır.

Latince Adın Anlamı

“Belostoma”, Yunanca kökenli olup “çıplak ağız” anlamına gelir. Ağız parçalarının belirginliği ve açıkta oluşu bu ismin verilmesinde etkilidir.

Ekolojik Rol

• Doğal popülasyonları dengeleyen etkili avcılardır.
• Hem omurgasızları hem de küçük omurgalıları kontrol ederek biyolojik denge sağlar.
• Aynı zamanda bazı kuşlar ve balıklar için avdır.

İnsanla Etkileşim ve Zararlılık Durumu

• Isırabilir, özellikle yakalandığında savunma amaçlı sokar.
• Isırıkları ağrılıdır ama zehirli değildir.
• Gıda olarak bazı Asya ülkelerinde tüketilir (Lethocerus indicus gibi).

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: Isırıkları ölümcüldür.
2. Gerçek: Isırıkları acı verici olsa da ölümcül değildir.
3. Efsane: Solucan veya balık türüdür.
4. Gerçek: Gerçek bir böcek türüdür; Hemiptera takımına aittir.
5. Efsane: Tüm türler sırtına yumurta bırakır.
6. Gerçek: Sadece Belostoma cinsi erkekleri sırtında yumurta taşır.
7. Efsane: Türkiye sularında yaygındır.
8. Gerçek: Türkiye’de doğal popülasyonu bulunmaz.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Schuh, R. & Slater, J. (1995). True Bugs of the World (Hemiptera: Heteroptera).
• Polhemus, J.T. & Hebard, R. (2004). “Aquatic Hemiptera: Biology and Behavior”.
• Andersen, N.M. (1982). “The Semiaquatic Bugs of the World”.
• GBIF, 2024 veritabanı
• Fauna Europaea

Fotoğraf:Mehmet Demirel