Canopidae

Canopidae – Az Bilinen Ağaç Kokulu Böcekleri (Latince: Canopidae, cins ismi Canopus'tan gelir; bu isim, antik Yunan mitolojisindeki bir karakter veya Mısır'daki bir şehir ile bağlantılı olabilir, ancak böceğin belirgin özellikleriyle doğrudan bir bağlantısı belirsizdir)

Bilimsel Sınıflandırma:

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Hemiptera – Yarım kanatlılar
• Alttakım: Heteroptera – Gerçek yarım kanatlılar
• Üstfamilya: Pentatomoidea
• Familya: Canopidae Amyot & Audinet-Serville, 1843

Morfolojik Özellikler:

• Boyut: Küçük ila orta büyüklükte, genellikle 5-10 mm uzunluğundadırlar. Vücutları ovalden uzuncaya kadar değişen bir şekle sahiptir ve genellikle hafifçe bombelidir.
• Baş: Nispeten küçüktür, belirgin bileşik gözlere sahiptir. Ocelli (basit gözler) bulunur.
• Antenler: Nispeten kısadır ve 5 segmentlidir. Genellikle başın ön kısmına yakın konumlanmıştır.
• Ağız yapısı: Delici-emici tipte olup, rostrum (ağız hortumu) nispeten kısadır ve bitki öz suyu emmeye adapte olmuştur. Dinlenme halindeyken vücudun altına doğru katlanır.
• Gövde: Genellikle mat kahverengi, gri veya koyu tonlardadır. Bazı türler üzerinde hafif desenler veya benekler bulunabilir. Scutellum (kalkan) genellikle orta büyüklükte olup, karın (abdomen) ve kanatların bir kısmını örter, ancak diğer bazı kalkan böcekleri familyalarındaki kadar aşırı büyümüş değildir. Vücut yüzeyleri genellikle pürüzsüz veya hafifçe kıllıdır.
• Kanatlar: Kanatlar genellikle tamamen gelişmiştir (makropteröz) ve uçmaya yeteneklidirler. Dinlenme halindeyken kanatlar sırt üzerinde düz bir şekilde katlanır. Ön kanatlar (hemelytra) belirgin membranöz (zarsı) kısımlara sahiptir.
• Bacaklar: Nispeten kısadır ve incedir. Bitki üzerinde veya yerde hareket etmeye adapte olmuştur. Tarsi (ayak bilekleri) genellikle 2 veya 3 segmentlidir (genellikle 2).

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol:

• Habitat: Hakkında çok az bilgi bulunan nadir bir familyadır. Genellikle tropikal ormanlarda, ağaçlar ve çalılıklar üzerinde yaşadıkları düşünülmektedir. Konakçı bitki tercihleri hakkında kesin bilgiler sınırlıdır, ancak fitofaj oldukları varsayılmaktadır.
• Ekolojik Rol: Fitofaj (bitki yiyen) böceklerdir. Bitki öz suyu ile beslendikleri düşünülmektedir. Tarımsal açıdan önemli bir zararlı olarak bilinmezler. Doğal ekosistemlerdeki rolleri hakkında daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.

Davranış ve Yaşam Döngüsü:

• Beslenme: Bitki öz suyu ile beslendikleri varsayılmaktadır, ancak kesin beslenme alışkanlıkları ve konakçı bitkileri tam olarak bilinmemektedir.
• Aktivite: Hakkında çok az şey bilinmektedir, ancak çoğu Heteroptera üyesi gibi gündüz aktif oldukları tahmin edilmektedir. Rahatsız edildiklerinde yere düşerek veya saklanarak kaçabilirler. Koku bezleri gelişmiştir ve rahatsız edildiklerinde kötü kokulu sıvılar salgılayabilirler (diğer koku böcekleri gibi).
• Üreme: Yumurta ile çoğaldıkları tahmin edilmektedir, ancak yumurta bırakma yerleri ve yöntemleri hakkında bilgi sınırlıdır.
• Gelişim: Yarım başkalaşım (hemimetabol) gösterdikleri varsayılır. Nimf evreleri hakkında da bilgi çok kısıtlıdır.
• Dağılım: Çok sınırlı ve parçalı bir dağılıma sahiptirler. Esas olarak Güney Amerika'nın tropikal bölgelerinde, özellikle Brezilya, Peru ve Bolivya gibi ülkelerde yayılış gösterirler. Familya içinde sadece tek bir cins (Canopus) ve çok az sayıda tanımlanmış tür (bir avuç kadar) bulunmaktadır.

Türkiye'deki Varlığı ve Türler:

• Canopidae familyasının Türkiye'de doğal olarak bulunan herhangi bir tür kaydı bulunmamaktadır. Familyanın yayılış alanı tamamen Güney Amerika'nın tropikal bölgeleriyle sınırlıdır. Bu nedenle Türkiye'de bulunma ihtimali sıfıra yakındır.

İnsana Zararlılığı:

• İnsana doğrudan hiçbir zararı yoktur. Zehirli değildir, ısırmaz ve tıbbi önemi bulunmaz. İnsanlarla teması tamamen yok denecek kadar azdır.

Latince Adının Anlamı:

• "Canopidae", familyanın tip cinsi olan Canopus'tan gelir. Bu ismin antik Yunan mitolojisindeki Menelaos'un pilotu Canopus'tan veya Mısır'daki antik Canopus şehrinden türemiş olabileceği düşünülmektedir. Ancak böceğin morfolojisi veya biyolojisiyle doğrudan bir bağlantısı belirsizdir ve bu tür isimler genellikle keşfedildikleri bölgeye veya esinlenilen bir kişiye göre verilebilir.

İlginç Bilgiler:

• Canopidae, Pentatomoidea üstfamilyası içinde, az bilinen ve nadir bulunan familyalardan biridir. Yakın zamana kadar ayrı bir familya olarak değil, başka bir familyanın alt grubu olarak kabul edilirdi.
• Taksonomik konumları ve diğer Pentatomoidea familyalarıyla olan ilişkileri hala aktif araştırma konusudur ve bazen bu familya, Cydnidae veya Thyreocoridae ile yakınlık gösteren bazı özelliklere sahip olarak değerlendirilmiştir.
• Hakkında çok az bilimsel çalışma yapılmıştır ve biyolojileri hakkında bilinenler oldukça kısıtlıdır, bu da onları entomologlar için ilgi çekici bir araştırma konusu yapar.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

• Efsane 1: Yaygın olarak görülen bir böcek türüdür.
• Gerçek: Son derece nadir görülen ve sadece Güney Amerika'nın tropikal bölgelerinde bulunan, hakkında çok az şey bilinen bir familyadır.
• Efsane 2: Tarım ürünlerine büyük zararlar verirler.
• Gerçek: Fitofaj oldukları düşünülse de, büyük ölçekli tarımsal zararlı olduklarına dair herhangi bir kanıt bulunmamaktadır.
• Efsane 3: Zehirlidirler veya insanları ısırırlar.
• Gerçek: İnsanları ısırmazlar ve zehirli değildirler. Savunma mekanizmaları kötü kokulu salgılamakla sınırlıdır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayvanı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Schuh, R.T. & Slater, J.A. (1995). True Bugs of the World (Hemiptera: Heteroptera). Cornell University Press.
• Schaefer, C.W. & Panizzi, A.R. (2000). Heteroptera of Economic Importance. CRC Press.
• Rider, D.A. (2006). A taxonomic synopsis of the Pentatomoidea (Hemiptera: Heteroptera) of the world. (Pentatomoidea üstfamilyası hakkında genel kaynak).
• Lis, J.A. & Schaefer, C.W. (2006). A new species of Canopus Fabricius (Hemiptera: Pentatomoidea: Canopidae) from Brazil. Zootaxa. (Familya hakkında güncel çalışmalar)
• GBIF.org – Canopidae family records. (Çok az kayıt bulunacaktır)