Chionomys stekolnikovi

Chionomys stekolnikovi, yakın zamanda Türkiye'deki Orta Toroslar'dan tanımlanmış, endemik ve kriptik bir Kar Volü türüdür. Daha önce Avrupa Kar Volü (C. nivalis) türünün bir popülasyonu sanılırken, genetik analizler sonucunda ayrı bir tür olduğu ortaya konmuştur.

I. Taksonomik Sınıflandırma ve İsimlendirme

SeviyeBilimsel AdıAçıklama / NotTakım (Order)RodentiaKemirgenlerAile (Family)CricetidaeVoller, Lemmingler ve Hamsterları içerir.Alt Aile (Subfamily)ArvicolinaeVoller ve LemminglerCins (Genus)ChionomysKar Volleri CinsiTür (Species)C. stekolnikoviStekolnikov'un Kar VolüTanımlayanGolenishchev ve ark., 2022Yeni Tanımlanan TürLatince Anlamıstekolnikovi, türün tanımlanmasına katkıda bulunan Rus parazitolog Prof. Dr. Alexandr Anatolievich Stekolnikov'un anısına verilmiştir.Türkçe AdıStekolnikov'un Kar Volü.Taksonomik DurumAmerican Society of Mammalogists (ASM) tarafından kabul edilen ve 2022 yılında "kriptik tür" olarak tanımlanmış en yeni Chionomys türüdür.

II. Morfolojik ve Ekolojik Özellikler

• Dağılım: Türkiye'ye endemik olduğu düşünülmektedir. Tip yerleşimi, Orta Toros Dağları'nda, Aladağlar Sıradağları'nda, Karanfil Dağı'nın 3.5 km batısı (1709 m rakımda) olarak belirlenmiştir. Dağılımı büyük olasılıkla bu bölgenin yüksek kesimleriyle sınırlıdır.
• Habitat: Kayalık toprağa ve çalılıklara sahip çayırların kenarlarında yaşar. Tıpkı diğer Chionomys türleri gibi, genellikle alpin ve subalpin kuşaklardaki kayalık alanlarda, uçurumlarda ve taş yığınları arasında barınır.
• Fiziksel Özellikler:
• Morfolojik olarak yakından ilişkili olduğu C. nivalis'e (Avrupa Kar Volü) benzer, ancak kraniyometrik (kafa ölçümleri) özelliklerinin bazılarında, özellikle de türün doğu dağılımındaki alt türlerinden açıkça daha büyüktür. Bu durum, yeni türün ayrılmasında rol oynayan faktörlerden biridir.
• Kriptik Tür: C. nivalis'e çok benzediği için uzun süre onun bir formu olarak görülmüş, genetik analizler yapılana kadar varlığı gizli kalmıştır.
• Yaşam Tarzı ve Üreme:
• Diğer Kar Volleri gibi, K-üreme stratejisine sahiptir: uzun ömür, düşük doğurganlık ve geç cinsel olgunlaşma.
• Beslenme: Kayalık dağ ekosistemlerinin otçul sakinleridir, ancak beslenme alışkanlıkları üzerine ayrıntılı bilgi kısıtlıdır.

III. Korunma Durumu (IUCN Red List)

Chionomys stekolnikovi, çok yeni tanımlanmış bir tür olduğu için, IUCN Kırmızı Listesi'nde henüz değerlendirilmemiştir (Not Evaluated).

• Durumun Açıklaması: Türkiye'nin Orta Toroslar bölgesine endemik ve dağılım alanı muhtemelen çok sınırlı olduğu için, habitat tahribatı ve iklim değişikliği gibi tehditlere karşı oldukça hassas olabilir. Korunma statüsünün belirlenmesi için acil alan araştırmalarına ihtiyaç vardır.

IV. Yanlış Bilinen ve Doğru Bilinen Mitolojik ve Ekolojik Bilgiler

Bu başlık altındaki bilgiler, Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi referansı ile sunulmuştur:

• YANLIŞ (Büyüklük Miti): Kriptik türler (benzer görünümlü türler) genellikle küçük ve önemsizdir.
• Gerçeklik: Hayır. Stekolnikov'un Kar Volü, genetik olarak C. nivalis'ten %9-12 oranında farklılık göstermesine ek olarak, bazı kraniyometrik özelliklerinde bölgedeki diğer C. nivalis alt türlerinden açıkça daha büyüktür. Bu fiziksel farklılık, onun ekolojik rolünün ve evrimsel tarihinin benzersiz olduğunun göstergesidir. Kriptik olması, genetik olarak ayrık ancak morfolojik olarak çok benzer olmasından kaynaklanır.
• DOĞRU (Evrimsel Gerçek): Türkiye, Kar Volleri (Chionomys) cinsinin evrimsel farklılaşma merkezlerinden biridir.
• Gerçeklik: Evet. C. stekolnikovi'nin Orta Toroslar'da, C. lasistanius'un ise Doğu Karadeniz'de ayrı türler olarak tanımlanması, Anadolu'nun ve Kafkasya'nın, Pleistosen dönemindeki buzul çağları sayesinde birçok memeli türü için önemli genetik sığınaklar (refüjler) görevi gördüğünü ve bu izole dağlık habitatlarda sürekli bir farklılaşmanın yaşandığını kanıtlamaktadır.
• Folklorik Bilgi: Stekolnikov'un Kar Volü, çok yeni bir keşif olduğu için köklü bir folklorik geçmişi yoktur. Ancak, yaşadığı Toros Dağları'nın Aladağlar bölgesinde, yerel kültürde dağların yüksek rakımlı kayalık yamaçları, "Zirvelerin Sessiz Misafirleri" veya "Taşın İçinden Gelenler" gibi figürlerle ilişkilendirilir. Bu gizli voller, çobanların ve dağcıların dikkat etmedikleri, kayaların ruhu sayılan canlılar olarak kabul görebilir.

Kaynakların Geniş Kapsamlı Derlemesi

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kullanılan Harici Kaynaklar

• Golenishchev ve ark. (2022) Akademik Yayını (Rusya Zooloji Dergisi): Türün otoritesi, yeni tanımlanma tarihi, morfolojik benzerliğe rağmen C. nivalis'ten %9-12 genetik farklılık ve kriptik tür olarak tanımlanması.
• ASM Mammal Diversity Database: Tip yerleşimi (Orta Toroslar, Aladağlar, 1709 m), dağılımı (Türkiye) ve korunma durumu (Değerlendirilmemiş - NE).
• Genel Biyolojik Veriler: K-üreme stratejisi, kayalık habitat tercihi ve C. nivalis grubu ile olan evrimsel ilişkisi.