Elaphe dione

Elaphe dione (Pallas, 1773)

Yaygın adlar: Dione Yılanı, Bozkır Yılanı, Orta Asya Elaphesi

Tür adı anlamı: dione → Antik mitolojide tanrıça Dione’a atıfla adlandırılmıştır.

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar

Şube: Chordata – Kordalılar

Sınıf: Reptilia – Sürüngenler

Takım: Squamata – Pullular

Alt takım: Serpentes – Yılanlar

Aile: Colubridae – Arka dişli yılanlar

Cins: Elaphe

Tür: Elaphe dione (Pallas, 1773)

Tanım ve Ayırt Edici Özellikler

Boy: Genellikle 80–120 cm; nadiren 150 cm’ye ulaşır

Vücut: İnce yapılı, güçlü kaslı

Renk: Kahverengi, sarımsı ya da kırmızımsı zemin üzerine koyu benekli veya bantlı

Karın: Açık sarı, beyaz ya da gri tonlarda

Baş: Gövdeden ayrılan geniş yapıdadır; başın üstünde genellikle "V" ya da ok biçimli koyu desen yer alır

Ayırt edici özellik: Başındaki karakteristik ters V biçimli işaret

Yayılım ve Habitat

Habitat: Bozkırlar, çalılıklar, taşlık alanlar, tarım çevreleri

Rakım: 300–2500 m

Doğal Yayılım:

– Türkiye: Iğdır, Ağrı, Van çevresi (doğu illerinde nadir kayıtlar)

– Ayrıca: Rusya, Orta Asya, Çin, Moğolistan, Kazakistan, İran, Afganistan

Davranış ve Ekoloji

Aktiflik: Gündüzcü (diurnal); serin havalarda daha aktif

Davranış: Genellikle uysaldır; tehdit edildiğinde tıslayabilir ama saldırgan değildir

Tırmanma yeteneği: İyi

Yüzme: Gözlenmiştir; suya girmekten çekinmez

Beslenme

Diyet: Küçük memeliler (fare, tarla faresi), kertenkeleler, kuş yumurtaları

Avlanma: Zehirsizdir; yutma yoluyla tüketir

Ekolojik rol: Bozkır alanlarında kemirgenlerin dengelenmesinde etkilidir

Üreme Bilgisi

Çiftleşme: Nisan–Mayıs

Yumurtlama: Haziran–Temmuz

Yumurta sayısı: 4–10

Yavrular: Ortalama 15–20 cm; desenleri daha belirgindir

İnsana Zararlılık Durumu

Zehir: Taşımaz

Isırma: Tehdit altında savunma amaçlı olabilir

Tıbbi risk: Yoktur

Savunma davranışı: Hızlı kaçış, vücut kabartma, tıslama

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

Isırık sabunlu su ile yıkanmalı
Lokal antiseptik uygulanabilir
Klinik müdahaleye gerek yok
Panzehir gerekmez

Koruma Durumu

IUCN Kırmızı Liste: LC (Asgari endişe)

Türkiye’de Durum: Dağılımı sınırlı ve nadir; doğu illerinde kayıtlı birkaç popülasyon vardır

Tehditler:

– Habitat parçalanması

– Yanlış tanımla öldürülme

– Yol yapımları

Koruma önerisi: Doğu Anadolu’daki tür varlığı izlenmeli ve yerel farkındalık artırılmalıdır

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

“V desenli baş yılanları engerektir” inancı
Gerçek: Elaphe dione tamamen zararsız ve zehirsizdir; engerekle ilgisi yoktur.
“Bozkırda görülen yılanlar daha saldırgandır” efsanesi
Gerçek: Bu tür insanla temastan kaçınır, saldırganlık göstermez.
“Bu yılan gece evlere girer” söylencesi
Gerçek: Gündüz aktiftir; ev ortamından uzak durur.
“Başındaki işaret düşmanını büyüler” inancı
Gerçek: Bu desen sadece avcıları şaşırtmaya yönelik doğal adaptasyondur.
“Doğu yılanları zehirli olur” genellemesi
Gerçek: Doğu bölgelerde çok sayıda zehirsiz tür yaşar; Elaphe dione da bunlardan biridir.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar: