Eirenis punctatolineatus
Eirenis punctatolineatus (Boettger, 1875)
Yaygın adlar: Benekli Çizgili Cüce Yılan, Çizgili Bozkır Yılanı
Tür adı anlamı: punctato = benekli + lineatus = çizgili → “benekli çizgili”
Yerel adlar: "Çizgili küçük yılan", "kum yılanı"
Bilimsel Sınıflandırma
Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Chordata – Kordalılar
Sınıf: Reptilia – Sürüngenler
Takım: Squamata – Pullular
Alt takım: Serpentes – Yılanlar
Aile: Colubridae – Arka dişli yılanlar
Cins: Eirenis
Tür: Eirenis punctatolineatus (Boettger, 1875)
Tanım ve Ayırt Edici Özellikler
Boy: Genellikle 25–35 cm; nadiren 40 cm’ye ulaşır
Vücut: Silindirik, kısa ve zayıf yapılı
Renk: Açık kahverengi, bej veya gri zemin üzerine yanlarda belirgin uzunlamasına çizgiler ve ince benekler
Karın: Açık krem, desensiz
Baş: Küçük, vücutla bütünleşmiş, ense kısmında koyu benekler görülebilir
Ayırt edici özellik: Sırt boyunca ince çizgiler ve yanlarda sıralanmış küçük koyu noktalar
Yayılım ve Habitat
Habitat: Açık bozkırlar, taşlık yamaçlar, kırsal çalılıklar, kuru dere yatakları
Rakım: 500–1800 m
Doğal Yayılım:
– Türkiye: Güneydoğu Anadolu Bölgesi (özellikle Gaziantep, Kilis, Mardin, Şanlıurfa çevresi)
– Ayrıca: Suriye, Lübnan, Ürdün, İsrail, Kuzey Irak
Davranış ve Ekoloji
Aktiflik: Gündüz aktif (diurnal); taş altı yaşam baskındır
Yaşam tarzı: Fosoryal (toprak altı ve taş altı)
Hareket: Sessiz, yavaş hareketlidir
Tepki: Tehdit altında hareketsiz kalma ve top şeklinde kıvrılma
Tırmanma ve yüzme: Nadir gözlenir; karasal bir türdür
Beslenme
Diyet: Karınca larvaları, küçük böcekler, örümcekler, solucanlar
Avlanma: Zehir taşımaz, avını doğrudan yutar
Ekolojik rol: Küçük omurgasızların kontrolü ile ekosisteme katkı sağlar
Üreme Bilgisi
Çiftleşme: İlkbahar (Mart – Nisan)
Yumurtlama: Haziran – Temmuz
Yumurta sayısı: 2–5 arası
Yavrular: 6–9 cm uzunluğunda, erişkin benzeri desenle doğar
İnsana Zararlılık Durumu
Zehir: Taşımaz
Isırma: Çok nadir ve zararsızdır
Tıbbi risk: Yoktur
Savunma: Hareketsiz kalır veya kaçmaya çalışır
İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale
- Isırık oluşursa temiz su ve sabunla yıkama yeterlidir
- Alerji ya da toksik etki bilinmez
- Klinik müdahaleye gerek yoktur
- Panzehir gerekmez
Koruma Durumu
IUCN Kırmızı Liste: LC (Asgari endişe)
Türkiye’de Durumu: Güneydoğu Anadolu'da yerel olarak yaygındır, ancak halk arasında az bilinir
Tehditler:
– Yanlış tanımlanarak öldürülme
– Habitat parçalanması
– Tarımsal ilaçlama
Koruma önerisi: Tür bilinirliği artırılmalı, habitat tahribatı önlenmelidir
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- “Çizgili yılanlar genelde zehirlidir” inancı
- Gerçek: Eirenis punctatolineatus tamamen zehirsiz ve zararsızdır.
- “Benekli başı olan yılanlar engerek soyundandır” efsanesi
- Gerçek: Baş desenleri sadece kamuflaj amaçlıdır, engerekle ilgisi yoktur.
- “Bu türler toprağa girdiğinde mahsulü kurutur” söylencesi
- Gerçek: Tarımsal zararlılarla beslenir; aksine faydalıdır.
- “Taş altından çıkan yılan uğursuzluk getirir” batıl inancı
- Gerçek: Yaşam alanı gereği taş altlarında saklanır; kötü alamet değildir.
- “Bunu küçükken görürsen eve girer” korkusu
- Gerçek: İnsandan uzak durur, ev ortamına uyum sağlayamaz.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar:
- Baran, İ. & Atatür, M. (1998). Türkiye Herpetofaunası
Disi, A. M. et al. (2001). Amphibians and Reptiles of the Middle East
Reptile Database – www.reptile-database.org
Sindaco, R. & Jeremčenko, V. (2008). The Reptiles of the Western Palearctic
- Tok, C.V. ve Ark. (2011). Güneydoğu Anadolu’da Küçük Yılan Türleri Üzerine Gözlemler
Fotoğraf: Semih Zehra Şengül
