Erinaceus concolor
Genel Özellikler ve Ekoloji
Erinaceus concolor, Doğu Avrupa ve Orta Doğu’nun bazı bölgelerinde görülen, Türkiye’de özellikle doğu ve güneydoğu bölgelerinde yaşayan bir kirpi türüdür. Vücut uzunluğu 20–30 cm, ağırlığı 400–1200 gram arasında değişir. Sırt kısmı sert ve sivri dikenlerle kaplıdır, tehlike anında yuvarlanarak dikenli bir top oluşturur. Tüyleri genellikle kahverengi ve krem tonlarındadır. Tür gececil olup böcekler, solucanlar, küçük omurgalılar ve meyvelerle beslenir; ekosistemde böcek popülasyonunun kontrolünde önemli rol oynar. Kırsal alanlar, orman açıklıkları, taşlık bölgeler, çalılıklar ve tarım alanları habitat olarak tercih edilir. Yuvalarını taşların altına, çalılıkların içine veya eski hayvan yuvalarına yapar. Kış aylarında kış uykusuna yatarak soğuk dönemleri geçirir. Tür ZEHİRLİ DEĞİLDİR.
Taksonomik Sınıflandırma
Âlem (Kingdom): Animalia
Şube (Phylum): Chordata
Sınıf (Class): Mammalia
Takım (Order): Erinaceomorpha
Familya (Family): Erinaceidae
Cins (Genus): Erinaceus
Tür (Species): Erinaceus concolor (Martin, 1838)
Davranış ve Üreme
Gececil olan tür gündüzleri taş altları, çalılıklar veya yaprak yığınlarında saklanır. Üreme dönemi ilkbahar ve yaz aylarında gerçekleşir. Dişi bir batında 4–6 yavru doğurur. Yavrular gözleri kapalı ve dikenleri gelişmemiş şekilde doğar. Anne yavruları birkaç hafta boyunca emzirir ve bakımını üstlenir. Yavrular hızlı büyüyerek kısa sürede bağımsız hale gelir. Tür kış uykusuna yatar ve bu dönem boyunca metabolizma yavaşlar.
Korunma Durumu ve İnsanlarla İlişkisi
IUCN Kırmızı Listesi’nde “Asgari Endişe (Least Concern - LC)” kategorisindedir. Yaygın olmasına rağmen yerel ölçekte habitat kaybı, pestisit kullanımı, trafik ve şehirleşme popülasyonları etkileyebilir. İnsanlarla ilişkisi genel olarak olumludur; bahçe ve tarım alanlarında böcekleri kontrol ederek fayda sağlar. İnsanlara herhangi bir zararı yoktur.
Mitoloji ve Halk İnanışları
Kirpiler tarih boyunca birçok kültürde sembolik anlamlar taşımıştır. Antik Yunan’da kirpi, tedbirli davranış ve zekâyı simgeler. Orta Çağ Avrupa’sında üzüm bağlarında kirpi görmenin bereket getirdiğine inanılmıştır. Anadolu’da kirpinin nazardan korunma amacıyla ev kenarlarında görüldüğüne dair halk inanışları vardır. Bazı bölgelerde kirpi yağı veya dikenleri geleneksel tedavilerde kullanılmıştır.
Doğru ve Yanlış Bilinenler
Yanlış Bilinenler: Kirpilerin dikenlerinin zehirli olduğu düşünülür, yuvarlandığında zarar verebileceği sanılır.
Doğru Bilinenler: Dikenler sadece savunma amaçlıdır ve insan veya hayvana toksik değildir; tür tamamen zararsızdır ve yalnızca kendini korumak için dikenlerini açar.
Araştırma ve Kaynak
Araştırma : Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Amori, G., Hutterer, R. & Kryštufek, B. (2016). Erinaceus concolor. The IUCN Red List of Threatened Species 2016.
Reeve, N. (1994). Hedgehogs. Poyser Natural History, London.
Kryštufek, B. (1999). Hedgehogs of Europe. Cambridge University Press.
