Erinaceus roumanicus

Genel Özellikler ve Ekoloji

Erinaceus roumanicus, halk arasında Doğu Avrupa Kirpisi olarak bilinen ve Türkiye’nin batı ve kuzey bölgelerinde de görülen bir kirpi türüdür. Vücut uzunluğu ortalama 20–30 cm, ağırlığı ise 400–1200 gram arasında değişir. Sivri burunlu, küçük gözlü ve kısa kuyruklu yapısıyla tanınır. En karakteristik özelliği savunma amaçlı dikenlerle kaplı sırt kısmıdır. Tehlike anında yuvarlanarak dikenli bir top halini alır. Tüyleri genellikle kahverengi ve krem tonlarında olur. Tür, gececil bir yaşam sürer ve böcekler, solucanlar, salyangozlar, küçük omurgalılar ve meyvelerle beslenir. Bu özelliği nedeniyle ekosistemde zararlı böceklerin kontrolünde önemli rol oynar. Kırsal alanlarda, orman açıklıklarında, çalılıklarda, bahçelerde ve tarım alanlarına yakın bölgelerde yaşayabilir.

Taksonomik Sınıflandırma

Âlem (Kingdom): Animalia

Şube (Phylum): Chordata

Sınıf (Class): Mammalia

Takım (Order): Erinaceomorpha

Familya (Family): Erinaceidae

Cins (Genus): Erinaceus

Tür (Species): Erinaceus roumanicus (Barrett-Hamilton, 1900)

Davranış ve Üreme

Gece aktif olan tür gündüzleri yaprak yığınları, taş altları ve çalılıklar içinde dinlenir. Kış aylarında soğuk iklim koşullarında kış uykusuna yatar. Üreme dönemi ilkbaharda başlar ve dişi bireyler bir batında 4–6 yavru doğurur. Yavrular çıplak ve dikenleri gelişmemiş halde doğar, birkaç hafta içinde dikenleri belirginleşir. Anne yavrularını birkaç hafta emzirir ve yavrular hızlı bir gelişim göstererek bağımsız hale gelir.

Korunma Durumu ve İnsanlarla İlişkisi

IUCN Kırmızı Listesi’ne göre Erinaceus roumanicus “Asgari Endişe (Least Concern – LC)” kategorisinde yer almaktadır. Geniş yayılışlı olmasına rağmen habitat kaybı, tarım ilaçları, trafik kazaları ve şehirleşme popülasyonu olumsuz etkileyen unsurlardır. İnsanlarla ilişkisi genel olarak olumludur; tarım alanlarında zararlı böceklerin sayısını azalttığı için faydalı kabul edilir. İnsanlara herhangi bir zararı yoktur. Tür ZEHİRLİ DEĞİLDİR.

Mitoloji ve Halk İnanışları

Kirpiler tarih boyunca birçok kültürde farklı sembolik anlamlara sahip olmuştur. Antik Yunan’da kirpi, bilgelik ve tedbirli davranışın simgesi olarak kabul edilmiştir; dikenlerini açarak kendini savunma yeteneği, zekâyla özdeşleştirilmiştir. Orta Çağ Avrupa’sında kirpilerin üzüm bağlarına girip dikenlerine üzüm taktıklarına inanılmış ve bu nedenle tarımla ilişkilendirilmiştir. Anadolu’da ise kirpi, özellikle nazardan korunma ve kötü ruhları uzaklaştırma inançlarıyla ilişkilendirilmiştir. Bazı bölgelerde kirpinin yağı veya dikenleri halk hekimliğinde kullanılmış, kirpi görülmesinin bereket işareti olduğuna dair inançlar da yaygın olmuştur. Bu mitolojik ve halk inanışları türün kültürel değerini artırmaktadır.

Araştırma ve Kaynak

Araştırma : Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Amori, G., Hutterer, R. & Kryštufek, B. (2016). Erinaceus roumanicus. The IUCN Red List of Threatened Species 2016.

Reeve, N. (1994). Hedgehogs. Poyser Natural History, London.

Kryštufek, B. (1999). Hedgehogs of Europe. Cambridge University Press.