Eublepharis angramainyu

Eublepharis angramainyu Anderson & Leviton, 1966

Yaygın Adı: İran Leopar Gekosu

Tür Adı Anlamı: angramainyu – Zerdüştlük inancındaki karanlık ruh Angra Mainyu’dan türetilmiştir. Canlının geceleri aktif olması ve görünümünün “karanlık doğayı” çağrıştırması bu isimlendirmeye neden olmuştur.

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar

Şube: Chordata – Kordalılar

Sınıf: Reptilia – Sürüngenler

Takım: Squamata – Pullular

Alt Takım: Gekkota – Gekolar

Aile: Eublepharidae – Gözkapaklı Gekolar

Cins: Eublepharis

Tür: E. angramainyu

Ayırt Edici Özellikler

ÖzellikAçıklamaBoy20–25 cm’ye kadar ulaşabilir (en iri Eublepharis türlerinden biridir)RenkSarımsı, kahverengi tonlar üzerinde koyu benekler veya bantlarVücutTıknaz, geniş kuyruklu; kuyruk yağ ve su deposudurGözHareketli göz kapakları vardır (bu, diğer birçok gekodan ayıran önemli özelliktir)DerisiKuru ve pütürlü yapıda

Yayılım ve Habitat

Habitat: Kayalık çöller, yarı kurak bozkırlar, seyrek çalılık alanlar

Rakım: 300–1500 m

Yayılım:

• İran (özellikle batı ve güneybatı)
• Irak
• Suriye’nin doğu sınırına yakın bölgeler
• Türkiye sınırında doğal yayılımı bulunmaz ancak çok yakındır

Davranış ve Ekoloji

• Aktiflik: Geceleri aktiftir (nokturnal)
• Barınak: Gündüzleri taş altları, toprak oyuklarında gizlenir
• Beslenme: Böcekler, örümcekler, küçük omurgasızlar
• Savunma: Kuyruğunu bırakabilir (ototomi); ıslık benzeri ses çıkarabilir

Üreme Bilgileri

ÖzellikAçıklamaÜreme Dönemiİlkbahar sonuYumurta Sayısı1–2 büyük yumurtaKuluçka Süresi45–70 gün (sıcaklığa bağlı)Yavru Boyu8–10 cmYavru ÖzelliğiDoğar doğmaz kendi başına avlanabilir

Ekolojik Rol

• Çöl ve yarı kurak bölgelerdeki zararlı böceklerin kontrolünde önemli
• Diğer çöl yırtıcılarına (örn. yılanlara, baykuşlara) besin kaynağı
• Doğal dengenin önemli parçasıdır, insan yerleşiminden uzak durur

İnsana Zararlılık Durumu

• Zehir: Taşımaz
• Isırık: Çok nadirdir, tehdit hissederse çenesiyle tutunabilir ancak zararsızdır
• Zehirli salgı: Yoktur

Kültürel ve İlginç Bilgiler

• Göz kapaklarına sahip olması nedeniyle geleneksel Arap ve İran kültürlerinde "gerçek yılan gözüne sahip olan kertenkele" olarak anılmıştır
• Geceleri aktif olması ve sessiz hareket etmesiyle bazı mitolojik korkulara konu olmuştur
• Modern egzotik hayvan koleksiyoncuları arasında en çok aranan Orta Doğu gekolarından biridir

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. “Bu tür evlere girerse felaket getirir”
2. Gerçek: Evlerden uzak yaşar. Zararsız ve insanlardan kaçınan bir türdür.
3. “Kuyruğu zehirli, dokunulursa elde yara çıkarır”
4. Gerçek: Kuyruk zehirli değildir. Kuyruk sadece savunma için bırakılabilir.
5. “Gözleri büyü yapar”
6. Gerçek: Bu tür göz kapaklı birkaç gekodan biridir. Tamamen anatomik bir özellik.
7. “Çöllerde yaşayan her sürüngen ölümcüldür”
8. Gerçek: Aksine, Eublepharis angramainyu gibi türler savunmasızdır ve ölümcül değildir.
9. “Gekolar derisini yılan gibi soyamaz”
10. Gerçek: Tüm gekolar gibi bu tür de deri değiştirir.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

Anderson, S.C. & Leviton, A.E. (1966). A new species of Eublepharis from Iran

Sindaco, R. & Jeremčenko, V.K. (2008). The Reptiles of the Western Palearctic

Reptile Database – www.reptile-database.org

Baran, İ. & Atatür, M. (1998). Türkiye Herpetofaunası

1. Tok, C.V. (2012). Orta Doğu Gekoları Üzerine Ekolojik Gözlemler

Fotoğraf:Aslan Abir