Stenodactylus grandiceps

Stenodactylus grandiceps Haas, 1952

Yaygın Adı: Büyük Başlı Parmak Gekosu

Tür Adı Anlamı:

• Stenodactylus: Yunanca “dar parmaklı” anlamına gelir.
• grandiceps: Latince “büyük başlı” anlamındadır.

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar

Şube: Chordata – Kordalılar

Sınıf: Reptilia – Sürüngenler

Takım: Squamata – Pullular

Alt Takım: Gekkota – Gekolar

Aile: Gekkonidae – Gekogiller

Cins: Stenodactylus

Tür: S. grandiceps

Morfolojik Özellikler

ÖzellikAçıklamaBoy6–8 cm (kuyruk dahil)RenkAçık kahverengi ya da bej zemin üzerinde koyu beneklerBaş YapısıOrantısız şekilde büyük ve geniş başGözlerBüyük, dikey gözbebekli ve göz kapaksızDerisiİnce, yarı saydam, narin pul yapısıParmaklarİnce, silindirik, yapışkan olmayan yüzeyli

Yaşam Alanı ve Yayılım

Habitat:

• Kumulluk çöl alanlar, taşlık bozkırlar, yarı kurak açık araziler
• Genellikle gevşek topraklı alanlarda kazı yaparak barınır
• Aktiflik: Nokturnal (gececil)
• Yayılım Alanı:
• Suriye, Irak, İran, Suudi Arabistan ve Ürdün’de yaygın
• Türkiye’de doğal yayılımı belgelenmemiştir, ancak Suriye sınırına yakın bölgelerde gözlenebilir

Davranışsal Özellikler

• Geceleri aktiftir, gündüzleri yeraltı oyuklarında gizlenir
• Çok hızlı hareket edebilir, özellikle kum üzerinde etkili adaptasyonları vardır
• Parlak ışık altında donakalma tepkisi gösterir (katalepsi benzeri)
• Yalnız yaşar, avcı davranışları göstermez

Üreme Bilgileri

ÖzellikAçıklamaÇiftleşme Zamanıİlkbahar – Yaz başıYumurta Sayısı1–2 yumurtaYumurta AlanıYumuşak toprağa açılan oyuklarKuluçka Süresi45–60 günYavru Boyu2–2.5 cmYavru ÖzelliğiDoğar doğmaz kendi başına yaşar

Ekolojik Rol

• Kumul ve bozkır ekosistemlerinde böcek popülasyonlarını dengeleyen faydalı bir türdür
• Yerel örümcek, çekirge ve larva türlerinin avcısıdır
• Aynı zamanda yırtıcı kuşlara ve yılanlara besin sağlar

İnsana Zararlılık Durumu

Zehir: Yok

Isırık: Yok

Alerjik Etki: Bilinmiyor, fakat genel olarak zararsız

Evlerde Görülme: Nadir – insan yerleşiminden uzak yaşam alanlarını tercih eder

Kültürel ve İlginç Bilgiler

• Bazı Arap topluluklarında “gizli gece sürüngeni” anlamına gelen adlarla anılır
• Çocuklar arasında “kafası zehirli gekolar” efsanesiyle tanınır
• Başının orantısız büyüklüğü, bazı kültürlerde mistik anlamlar yüklenmesine neden olmuştur

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. “Başının büyük olması zehirli olduğunu gösterir”
2. Gerçek: Zehirli değildir. Büyük baş yapısı av algısı ve gece görüşü için evrimleşmiştir.
3. “Kumun altında yaşıyorsa şeytani bir hayvandır”
4. Gerçek: Kum altı yaşamı tamamen korunma ve nem ihtiyacını karşılama amaçlıdır.
5. “Büyük gözleri büyü yapar”
6. Gerçek: Büyük göz yapısı gece görüşü için adaptasyon sağlamıştır, doğaüstü bir işlevi yoktur.
7. “Gece sürünen her hayvan zehirlidir”
8. Gerçek: S. grandiceps gibi birçok gececil tür tamamen zararsızdır.
9. “Çok hızlı kaçan canlılar saldırgan olur”
10. Gerçek: Aksine, bu tür saldırıdan ziyade kaçış odaklıdır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

1. Haas, G. (1952). Original description of Stenodactylus grandiceps

Sindaco, R. & Jeremčenko, V. (2008). The Reptiles of the Western Palearctic

Reptile Database – www.reptile-database.org

Baran, İ. & Atatür, M. (1998). Türkiye Herpetofaunası

1. Tok, C.V. (2012). Orta Doğu Gekoları Üzerine Gözlemler ve Yayılım Haritası

Fotoğraf:Fatih Uzun