Mus musculus domesticus

Bu tür, bilimsel araştırmaların temel taşı olmasının yanı sıra, insan yerleşim yerlerine uyum sağlayan en başarılı canlılardan biridir.

I. Taksonomik Sınıflandırma

• Takım (Order): Rodentia (Kemirgenler).
• Aile (Family): Muridae (Sıçangiller).
• Alt Aile (Subfamily): Murinae (Eski Dünya fareleri).
• Cins (Genus): Mus (Fareler).
• Alt Cins (Subgenus): Mus
• Tür (Species): M. musculus
• Tanımlayan: Linnaeus, 1758
• Türkçe Adı: Ev Faresi, Fındık Faresi (bölgesel), Laboratuvar Faresinin atası.
• Latince Anlamı: Latince'deki Mus kelimesi, "fare" anlamına gelir; ismin iki kez kullanılması (musculus ise "küçük fare" demektir) türün fareler içindeki tipik temsilcisi olduğunu vurgular.

II. Temel Özellikler ve Ekoloji

• Yayılış Alanı: Kozmopolit (küresel) dağılıma sahiptir. İnsanların hareketleriyle yeryüzünün Antarktika hariç hemen hemen tüm kıtalarına yayılmışlardır. Ana anavatanının Asya (özellikle İran Platosu) olduğu düşünülmektedir, buradan üç ana alt tür halinde dünyaya yayılmıştır: M. m. domesticus (Batı Avrupa), M. m. musculus (Doğu Avrupa ve Asya) ve M. m. castaneus (Güneydoğu Asya).
• Habitat Tercihi: Kommensal bir türdür, yani insanlarla birlikte yaşama konusunda uzmanlaşmıştır. Binaların içinde, ambarlarda, depolarda, duvar boşluklarında ve diğer kapalı, korunaklı yerlerde yuvalanır. Dışarıdaki popülasyonlar genellikle tarla ve otlaklarda bulunur, ancak kışın sıcak yerlere sığınma eğilimi gösterir.
• Morfoloji:
• Boyut ve Ağırlık: Küçük yapılıdır. Vücut uzunluğu yaklaşık 70 ila 85 mm, kuyruk uzunluğu 75 ila 90 mm'dir. Ağırlığı 12 ila 30 gram arasındadır.
• Kuyruk: Kuyruk, genellikle vücut uzunluğuna yakındır veya biraz daha uzundur; tüysüz ve pulsuzdur, termoregülasyonda (vücut ısısını ayarlama) rol oynar.
• Renk: Sırt kısmı açık kahverengi veya gri ile siyah arası renkte olup, karın kısmı daha açıktır (kirli beyaz/açık gri).
• Beslenme: Hepçildir (omnivor) ve son derece fırsatçıdır. Tohum, tahıl, meyve, böcek gibi bulduğu her şeyi tüketebilir. Yiyecek çekingenliği (yeni yemlere karşı şüpheci yaklaşım) gösterebilir.
• Üreme ve Yaşam Döngüsü (Hızlı Üreme): Çok hızlı ürer. Gebelik süresi yaklaşık 21 gündür. Yılda 4 ila 8 doğum yapabilir ve her doğumda 6 ila 12 yavru dünyaya getirir. Yavrular 30 ila 40 günde olgunlaşır. Laboratuvar ortamında 1 ila 2,5 yıl, doğal ortamda 1 yıla kadar yaşayabilirler.
• Korunma Durumu: Asgari Endişe (Least Concern - LC) kategorisindedir (IUCN 3.1). İnsanlar sayesinde yayılımı sürekli artmakta ve küresel olarak tehdit altında değildir.

III. Yanlış Bilinen ve Doğru Bilinen Mitolojik ve Ekolojik Bilgiler

• YANLIŞ (Zarar Miti): Ev fareleri sadece besin maddelerine zarar verir.
• Gerçeklik: Hayır. Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin zararlı memeliler konusundaki açıklamalarına göre, Mus musculus sadece tahılları ve gıdaları tüketmekle kalmaz; aynı zamanda elektrik kablolarını, ahşap yapıları ve ambalaj kutularını kemirerek büyük maddi hasara yol açar. En tehlikeli yönü ise tifüs, tifo, kuduz gibi tehlikeli hastalıkların taşıyıcılığını yaparak insan sağlığını tehdit etmesidir.
• DOĞRU (Merak Gerçeği): Ev fareleri doğal ortamlarında sosyal ve meraklı hayvanlardır.
• Gerçeklik: Evet. Doğal ortamlarında sosyal koloniler halinde yaşarlar ve yaşam alanlarında yeni veya anormal olan her şeyi keşfetme eğilimi gösterirler. Bu meraklı doğa, kemirgen kontrolünde kullanılan tuzak ve yemlerin başarısı için kritik bir faktördür.

IV. Taksonomik Durum ve Bilimsel Notlar

• Alt Tür Kompleksi: M. musculus, aslında genetik olarak ayrı, ancak morfolojik olarak benzer alt türlerin oluşturduğu karmaşık bir gruptur. Özellikle M. m. domesticus ve M. m. musculus alt türleri, Avrupa'da genetik sınır bölgelerinde hibritleşebilirler.
• Model Organizma: M. musculus, genetik, toksikoloji ve evrim çalışmaları için en çok kullanılan memeli model organizmasıdır ve genomu sıralanan ilk memelilerden biridir.

Kaynakların Geniş Kapsamlı Derlemesi

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kullanılan Harici Kaynaklar

• Vikipedi & IUCN Red List: Türün kozmopolit yayılımı, Asgari Endişe (LC) statüsü, Linnaeus (1758) tarafından ilk tanımı ve temel sınıflandırması.
• Ziraat İlaçlama & Kutlu İlaçlama Yayınları: Türün morfolojisi (kuyruk, kürk rengi, ağırlık), hızlı üreme döngüsü ve insan sağlığına verdiği zararlar (hastalık taşıyıcılığı, kablo kemirme).
• OMÜ (Ondokuz Mayıs Üniversitesi) & Plazi TreatmentBank: Türün laboratuvar hayvanı olarak kullanımı, alt türleri (domesticus, musculus, castaneus) ve kromozom sayısı (2n=40).