Notonectidae

Notonectidae – Sırtüstü yüzenler

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia

Şube: Arthropoda

Sınıf: Insecta

Takım: Hemiptera

Alttakım: Heteroptera

İnfratakım: Nepomorpha

Familya: Notonectidae Latreille, 1802

Genel Bilgiler

Notonectidae familyası, halk arasında “geri yüzücüler” veya “su hamamböcekleri” olarak bilinir. Bu isim, suda sırt üstü yüzen davranışlarından kaynaklanır. Vücutları teknemsi biçimdedir ve çok iyi yüzerler. Genellikle durgun sularda, yüzeyin hemen altında, sırtları aşağıya gelecek şekilde yüzerken görülürler. Etkili yırtıcılardır.

Morfolojik Özellikler

• Boy: 6–16 mm
• Vücut: Uzun ve dar, teknemsi yapıdadır.
• Renk: Genellikle açık kahverengi, sarımsı veya yeşilimsi.
• Bacaklar: Arka bacaklar çok güçlüdür, kürek gibi gelişmiştir.
• Gözler: Büyük ve yanlara yerleşmiştir.
• Kanatlar: İyi gelişmiştir, çoğu tür uçarak su birikintileri arasında yer değiştirir.
• Solunum: Abdomen ucunda hava balonu taşıyabilir.

Yaşam Alanı ve Ekoloji

• Göl, gölet, su birikintisi, bataklık gibi durgun tatlı sularda yaşar.
• Suyun yüzeyine yakın yüzerler, genellikle sırt üstü.
• Suyun altına ani dalışlar yaparak saklanabilirler.
• Oksijeni abdomen altındaki hava balonu ile taşır.
• Gün boyunca aktiftir; geceleri ışığa gelir.

Beslenme

• Küçük omurgasızlar, böcek larvaları, kurbağa yavruları ve bazen küçük balıklarla beslenir.
• Ön bacaklarıyla avını kavrar, gagasıyla içeriklerini emer.
• Oldukça saldırgandır ve avlarını genellikle canlı yakalar.

Üreme ve Gelişim

• Yumurtalarını su bitkilerine ya da yüzeysel organik maddelere bırakırlar.
• Yumurtadan çıkan nimfler su içinde gelişir.
• 5 nimf evresi geçirdikten sonra ergin hale gelirler.
• Eksopterygot gelişim gösterir (başkalaşım yoktur).

Türkiye’deki Durumu

Türkiye’de familyanın yaygın üyeleri arasında Notonecta glauca ve Notonecta viridis türleri yer alır.

Bu türler Trakya, Marmara, Karadeniz ve İç Anadolu’da geniş yayılıma sahiptir. Özellikle sulama kanalları, göletler ve doğal tatlı su birikintilerinde gözlemlenirler.

Latince Adın Anlamı

“Notonecta”, Latince noton (sırt) ve necta (yüzmek) sözcüklerinden türemiştir; “sırtıyla yüzen” anlamına gelir. İsmini, suda sırt üstü yüzmelerinden alır.

Ekolojik Rol

• Sucul böcek populasyonlarını dengeler.
• Sivrisinek larvalarının doğal düşmanıdır.
• Besin zincirinde hem avcı hem de av konumundadır (örneğin balıklar için).

İnsanla Etkileşim ve Zararlılık Durumu

• İnsanlara doğrudan zararlı değildir.
• Ancak yakalandığında savunma amacıyla ısırabilir.
• Isırıkları acı verebilir ancak zehirli değildir.
• Suya düşen insanlar tarafından genellikle fark edilmez.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. Efsane: Bu böcekler uçmaz.
2. Gerçek: Notonectidae türleri aktif şekilde uçarak su birikintisi değiştirir.
3. Efsane: Suda sırt üstü yatan böcek ölüdür.
4. Gerçek: Bu familya suda sırt üstü yüzen tek böcek grubudur.
5. Efsane: Zehirlidir.
6. Gerçek: Zehir içermez ancak güçlü ısırığı acı verir.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Schuh, R.T. & Slater, J.A. (1995). True Bugs of the World (Hemiptera: Heteroptera)
• Polhemus, J.T. (1997). “The Biology of Notonectidae”
• Türkiye Entomoloji Bülteni, 2019
• GBIF.org, 2024
• Fauna Europaea