Phloeidae

Phloeidae – Neotropikal Ağaç Kabuğu Böcekleri / Yassı Ağaç Böcekleri (Latince: Phloeidae, cins ismi Phloea'dan gelir; Yunanca "phloios" = ağaç kabuğu anlamına gelir, böceklerin yaşam alanlarına ve kamuflajlarına atıf)

Bilimsel Sınıflandırma:

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Hemiptera – Yarım kanatlılar
• Alttakım: Heteroptera – Gerçek yarım kanatlılar
• Üstfamilya: Pentatomoidea
• Familya: Phloeidae Amyot & Audinet-Serville, 1843

Morfolojik Özellikler:

• Boyut: Orta ila büyük boyutlu böceklerdir, genellikle 15-30 mm uzunluğundadırlar. Vücutları oldukça yassılaşmış ve geniştir, ağaç kabuğu üzerinde mükemmel bir kamuflaj sağlayan düz bir yapıya sahiptir.
• Baş: Nispeten küçüktür ve pronotumun (ön göğüs) altına kısmen gizlenmiştir. Bileşik gözler genellikle iki bölüme ayrılmıştır (sırt ve karın bölümleri). Ocelli (basit gözler) bulunur.
• Antenler: Nispeten kısa ve 4 segmentlidir. Genellikle başın ön kısmına yakın konumlanmıştır.
• Ağız yapısı: Delici-emici tipte olup, rostrum (ağız hortumu) nispeten kısadır ve bitki öz suyu emmeye adapte olmuştur. Dinlenme halindeyken vücudun altına doğru katlanır.
• Gövde: En belirgin özelliği, vücudun tamamının (mandibular plaklar, pronotum, hemelytra ve karın segmentleri dahil) çevresinde yapraksı, yassılaşmış uzantılar bulunmasıdır. Bu uzantılar ve böceklerin genel rengi (genellikle kahverengi, gri veya benekli) ağaç kabuğu ile inanılmaz derecede bütünleşmelerini sağlar (kriptik renklenme). Scutellum (kalkan) genellikle orta büyüklükte olup, karın (abdomen) ve kanatların bir kısmını örter.
• Kanatlar: Kanatlar genellikle tamamen gelişmiştir (makropteröz) ve uçmaya yeteneklidirler. Dinlenme halindeyken kanatlar sırt üzerinde düz bir şekilde katlanır. Ön kanatlar (hemelytra) belirgin membranöz (zarsı) kısımlara sahiptir.
• Bacaklar: Nispeten kısadır ve yassıdır, vücudun altına doğru gizlenmiştir. Ağaç kabuğu üzerinde sağlam bir şekilde tutunmaya adapte olmuştur. Tarsi (ayak bilekleri) genellikle 2 segmentlidir.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol:

• Habitat: Esas olarak Neotropikal bölgede, yani Orta ve Güney Amerika'nın tropikal ve subtropikal ormanlarında yaşarlar. Özellikle ağaç gövdeleri ve dalları üzerinde bulunurlar, çünkü ağaç kabukları üzerinde mükemmel bir kamuflaj sağlarlar.
• Ekolojik Rol: Fitofaj (bitki yiyen) böceklerdir. Konakçı ağaçlarının (örn. Myrtaceae, Combretaceae, Moraceae, Fabaceae familyalarından) öz suyu ile beslenirler. Genellikle büyük bir tarımsal zararlı olarak kabul edilmezler, ancak bazı orman ekosistemlerinde belirli ağaç türlerini etkileyebilirler.

Davranış ve Yaşam Döngüsü:

• Beslenme: Konakçı ağaçlarının kabuklarından veya saplarından öz su emerek beslenirler.
• Aktivite: Hakkında bilinenler sınırlıdır, ancak kamuflaj yetenekleri nedeniyle genellikle hareketsiz durarak kendilerini gizlerler. Rahatsız edildiklerinde yavaşça hareket eder veya kendilerini düşürerek kaçabilirler. Koku bezleri gelişmiştir ve rahatsız edildiklerinde kötü kokulu sıvılar salgılayabilirler.
• Üreme: Yumurta ile çoğalırlar. Dişiler yumurtalarını ağaç kabuğuna kümeler halinde bırakır ve en dikkat çekici özelliklerinden biri olan anne bakımı sergilerler. Dişi, yumurta kütlesini kendi yassılaşmış vücuduyla tamamen örterek korur.
• Gelişim: Yarım başkalaşım (hemimetabol) gösterirler. Nimf evreleri erginlere benzer, ancak kanatsızdır ve genellikle daha küçük, yassı ve kamuflajlıdır. Nimfler de ağaç kabuğu üzerinde yaşar ve beslenirler. Dişi, yumurtadan çıkan nimfleri (genellikle ikinci instar başlangıcına kadar) kendi karınlarının altına tutarak taşır. Nimf gelişimi uzun sürebilir, neredeyse bir yıl kadar sürebilir.
• Dağılım: Çok sınırlı bir dağılıma sahiptirler. Esas olarak Güney Amerika'da, özellikle Brezilya'da yayılış gösterirler. Familya içinde sadece iki cins (Phloea ve Phloeophana) ve çok az sayıda tanımlanmış tür (şu anda 3-4 tür) bulunmaktadır.

Türkiye'deki Varlığı ve Türler:

• Phloeidae familyasının Türkiye'de doğal olarak bulunan herhangi bir tür kaydı bulunmamaktadır. Familyanın yayılış alanı tamamen Neotropikal bölge ile sınırlıdır. Bu nedenle Türkiye'de bulunma ihtimali sıfıra yakındır.

İnsana Zararlılığı:

• İnsana doğrudan hiçbir zararı yoktur. Zehirli değildir, ısırmaz ve tıbbi önemi bulunmaz. İnsanlarla teması tamamen yok denecek kadar azdır.

Latince Adının Anlamı:

• "Phloeidae", familyanın tip cinsi olan Phloea'dan gelir. Yunanca "phloios" (φλοιός) kelimesinden türemiştir ve "ağaç kabuğu" anlamına gelir. Bu isim, böceklerin ana yaşam alanları olan ağaç kabukları üzerinde yaşamalarına ve bu ortamda sağladıkları mükemmel kamuflaja doğrudan atıfta bulunur.

İlginç Bilgiler:

• Phloeidae, Heteroptera takımındaki en morfolojik olarak özelleşmiş familyalardan biridir. Aşırı yassılaşmış vücutları ve yapraksı uzantıları, ağaç kabuğu üzerinde onları neredeyse görünmez kılar.
• Familyanın en dikkat çekici özelliklerinden biri, dişi bireylerin yumurtalarını ve genç nimflerini aktif olarak korumasıyla bilinen subsosyal davranışlar sergilemeleridir.
• Hakkında yapılan araştırmalar sınırlı olsa da, kamuflaj ve ebeveyn bakımı stratejileri nedeniyle ekoloji ve davranış biyolojisi açısından büyük ilgi çekmektedirler.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

• Efsane 1: Ağaç kabuğuna zarar verirler ve ağaçları kuruturlar.
• Gerçek: Fitofaj olsalar da, genellikle ağaçlara büyük zarar vermezler ve büyük ölçekli bir ormancılık zararlısı olarak kabul edilmezler.
• Efsane 2: Sadece Güney Amerika'nın yağmur ormanlarında bulunurlar.
• Gerçek: Evet, Neotropikal bölgeye özgüdürler, ancak yalnızca yağmur ormanlarıyla sınırlı değildir; yarı yaprak döken ormanlar gibi diğer ormanlık alanlarda da bulunabilirler.
• Efsane 3: Zehirlidirler veya insanları ısırırlar.
• Gerçek: İnsanları ısırmazlar ve zehirli değildirler. Savunma mekanizmaları kötü kokulu salgılamakla sınırlıdır ve bu da insanlara zarar vermez.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayvanı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Schuh, R.T. & Slater, J.A. (1995). True Bugs of the World (Hemiptera: Heteroptera). Cornell University Press.
• Schaefer, C.W. & Panizzi, A.R. (2000). Heteroptera of Economic Importance. CRC Press.
• Bernardes, R., Lopes, J., & Vasconcellos-Neto, J. (2005). Reproductive biology and parental care of Phloea subquadrata (Hemiptera, Phloeidae). Brazilian Journal of Biology.
• Guilbert, E. (2003). Habitat use and maternal care of Phloea subquadrata (Hemiptera: Phloeidae) in the Brazilian Atlantic forest (Espírito Santo). European Journal of Entomology.
• GBIF.org – Phloeidae family records.