Scarturus williamsi

Scarturus williamsi, uzun arka ayakları ve zıplayarak hareket etmesiyle bilinen, Dipodidae (Arap Tavşanları/Cırboalar) ailesine ait bir kemirgen türüdür. Bu tür, taksonomik olarak yakın zamanda Allactaga cinsinden Scarturus cinsine taşınmıştır.

I. Taksonomik Sınıflandırma ve İsimlendirme

SeviyeBilimsel AdıAçıklama / NotTakım (Order)RodentiaKemirgenlerAile (Family)DipodidaeArap Tavşanları, Cırboalar (Zıpzıplar)Cins (Genus)ScarturusDaha önce Allactaga cinsindeydi.Tür (Species)S. williamsiTanımlayan(Thomas, 1897)Latince Anlamı/EtimolojiScarturus kelimesi, Yunanca'da "sıçrayan kuyruk" veya "hareketli kuyruk" anlamına gelir. williamsi ise türü bilim dünyasına tanıtan kişiye ithafen verilmiş bir isimdir.Türkçe AdıWilliams Cırboası, Williams Arap Tavşanı

II. Morfolojik ve Biyolojik Özellikler

• Boyut: Küçük ila orta büyüklükte bir kemirgendir. Boyutu ve ağırlığı hakkında kesin detaylar, türün taksonomik hareketliliği nedeniyle farklı kaynaklarda değişiklik gösterebilmektedir.
• Ayırt Edici Özellik:
• Zıplayış Uzuvları: Tipik bir cırboa olarak, ön ayakları kısa, arka ayakları ise uzundur. Hareketini arka ayaklarını kullanarak kısa zıplayışlarla sağlar.
• Kuyruk: Uzun bir kuyruğa sahiptir. Kuyruk, zıplama sırasında dengeyi sağlamada hayati rol oynar ve hayvan ön ayaklarını havaya kaldırdığında ayakta durmasına yardımcı olur.
• Kulaklar: Büyük kulaklara sahiptir.
• Habitat Tercihi: Genellikle çöllük bölgeler, yarı çöller ve stepler gibi kurak arazilerde yaşar. Türkiye'de Van çevresi de dahil olmak üzere 1524 metre rakıma kadar görülmüştür.
• Davranış: Gececil (noktürnal) bir yaşam sürer. Gündüzleri, kendilerini yırtıcılardan ve sıcaklıktan korumak için kazdıkları yeraltı yuvalarında saklanır.
• Beslenme: Genel olarak tohumlar, kökler ve böceklerle beslenen otçul ve böcekçil bir diyete sahiptir.
• Dağılım: Palearktik biyocoğrafik bölgesine aittir. Türkiye (tip lokalitesi Van), Ermenistan, Gürcistan, Azerbaycan, İran ve Lübnan gibi ülkelerde dağılım gösterir.
• Korunma Durumu (IUCN Red List): Asgari Endişe (Least Concern - LC) kategorisindedir.

IV. Yanlış ve Doğru Bilinen Mitolojik/Kültürel Bilgiler

Bu başlık altındaki bilgiler, Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi referansı ile sunulmuştur:

• YANLIŞ: Cırboaların, tavşanlarla (Lepus veya Oryctolagus) akraba olduğu.
• Gerçeklik: Hayır. Cırboalar (Dipodidae), kemirgenler (Rodentia) takımına aittir. Tavşanlar ise Tavşanımsılar (Lagomorpha) takımındadır. Görünüşteki benzerlik (konverjans evrimi sonucu sıçramaya adapte olmaları) sadece yüzeyseldir. Bu durum, halk arasında ve hatta bazı eski bilimsel sınıflandırmalarda karışıklığa neden olmuştur.
• DOĞRU: Cırboalar, halk kültüründe çeviklik ve hıza dair hikayelerde yer alır.
• Gerçeklik: Evet. Zıplayarak ve hızlı yön değiştirerek hareket etme yetenekleri nedeniyle, Williams Cırboası'nın da dahil olduğu cırboa türleri, yaşadıkları çöl ve bozkır bölgelerinin yerel kültürlerinde zorlu avcıları atlatma, hayatta kalma ve çevikliğin sembolü olmuştur. Özellikle çocuklar ve avcılar arasında, küçük boyutlarına rağmen gösterdikleri şaşırtıcı hareket kabiliyetleri hakkında anlatılan hikayeler yaygındır.

Kaynakların Geniş Kapsamlı Derlemesi

Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kullanılan Harici Kaynaklar

1. Mammal Diversity Database & Lebedev vd. (2012): Taksonomik durumun Allactaga'dan Scarturus'a taşınması bilgisi ve dağılım verileri.
2. Vikipedi & IUCN Red List: Genel morfoloji (büyük kulaklar, uzun arka bacaklar) ve korunma durumu (LC) verileri.

Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/177950563

© Mohammad Amin Ghaffari

 bazı hakları saklıdır