Thyreocoridae

Thyreocoridae – Mermer Kalkan Böcekleri / Yuvarlak Toprak Böcekleri (Latince: Thyreocoridae, Yunanca "thyreos" = büyük, dikdörtgen kalkan ve "koris" = böcek anlamına gelir, böceklerin büyük ve kalkan benzeri vücut yapılarına atıf)

Bilimsel Sınıflandırma:

• Alem: Animalia – Hayvanlar
• Şube: Arthropoda – Eklem Bacaklılar
• Sınıf: Insecta – Böcekler
• Takım: Hemiptera – Yarım kanatlılar
• Alttakım: Heteroptera – Gerçek yarım kanatlılar
• Üstfamilya: Pentatomoidea
• Familya: Thyreocoridae Amyot & Audinet-Serville, 1843

Morfolojik Özellikler:

• Boyut: Küçük ila orta büyüklükte, genellikle 3-8 mm uzunluğundadırlar. Vücutları oldukça enine geniş, bombeli ve genellikle neredeyse dairesel veya oval bir şekle sahiptir. Kalkan benzeri bir görünümleri vardır.
• Baş: Nispeten küçük ve pronotumun (ön göğüs) altına kısmen gizlenmiştir. Bileşik gözler belirgin olup, başın yanlarında konumlanmıştır. Ocelli (basit gözler) bulunur.
• Antenler: Genellikle kısadır ve 5 segmentlidir. Başın ön kısmına yakın konumlanmıştır.
• Ağız yapısı: Delici-emici tipte olup, rostrum (ağız hortumu) nispeten kısadır ve bitki öz suyu emmeye adapte olmuştur. Dinlenme halindeyken vücudun altına doğru katlanır.
• Gövde: En belirgin özelliği, scutellum'un (kalkan) aşırı derecede büyüyerek abdomenin (karın) ve kanatların büyük bir kısmını hatta tamamını kaplamasıdır. Bu durum onlara dairesel, bombeli ve kalkan benzeri bir görünüm verir. Renkleri genellikle parlak metalik mavi, yeşil, mor veya bronz tonlarda olabilir, bazen de mat siyah veya koyu kahverengidir. Yüzeyleri parlak, pürüzsüz veya hafifçe noktalı olabilir.
• Kanatlar: Genellikle scutellum tarafından tamamen örtüldüğü için görünmezler. Kanatlar tamamen gelişmiştir (makropteröz) ve uçmaya yeteneklidirler.
• Bacaklar: Nispeten kısadır ve incedir. Vücudun altına gizlenmiştir. Tarsi (ayak bilekleri) genellikle 2 segmentlidir.

Yaşam Alanı ve Ekolojik Rol:

• Habitat: Çoğunlukla otsu bitkiler ve çalılar üzerinde yaşarlar. Tarlalar, bahçeler, çayırlar, orman kenarları ve açık alanlar ana yaşam alanlarıdır. Genellikle konakçı bitkilerin sapları, yaprakları ve çiçekleri üzerinde bulunurlar. Özellikle Rosaceae (gülgiller) ve Lamiaceae (ballıbabagiller) familyasından bitkilerle ilişkilidirler.
• Ekolojik Rol: Fitofaj (bitki yiyen) böceklerdir. Konakçı bitkilerinin öz suyu ile beslenirler. Genellikle büyük bir tarımsal zararlı olarak kabul edilmezler, ancak bazı durumlarda süs bitkilerinde veya yabani otlarda emgi zararlarına neden olabilirler.

Davranış ve Yaşam Döngüsü:

• Beslenme: Konakçı bitkilerinin öz suyunu emerek beslenirler. Emgi sonucu bitkilerde sararma, solgunluk veya gelişim bozuklukları görülebilir.
• Aktivite: Genellikle gündüz aktiftirler. Yavaş hareket ederler ve rahatsız edildiklerinde yere düşerek veya hareketsiz kalarak ölü taklidi yapabilirler. Koku bezleri gelişmiştir ve rahatsız edildiklerinde kötü kokulu sıvılar salgılayabilirler.
• Üreme: Yumurta ile çoğalırlar. Dişiler yumurtalarını genellikle konakçı bitkinin yapraklarının alt yüzeyine veya saplara kümeler halinde bırakır.
• Gelişim: Yarım başkalaşım (hemimetabol) gösterirler. Nimf evreleri erginlere benzer, ancak kanatsızdır ve genellikle daha küçük, daha soluk renkli olabilirler. Nimflerin de scutellumları belirgin şekilde büyümüştür.
• Dağılım: Kozmopolit bir familyadır; özellikle ılıman ve tropikal bölgelerde yayılış gösterirler. Palearktik bölgede de yaygın türleri bulunur.

Türkiye'deki Varlığı ve Türler:

• Thyreocoridae familyası, Türkiye faunasında yaygın olarak bulunan bir gruptur.
• Ülkenin çeşitli bölgelerinde, özellikle otlaklarda, bahçelerde ve yol kenarlarında Thyreocoridae üyelerine rastlamak mümkündür.
• Thyreocoris scarabaeoides (Linnaeus, 1758) (Mermer Böceği veya Yuvarlak Kalkan Böceği) gibi türler Türkiye'de yaygın olarak bulunur. Bu tür, parlak metalik renkleri ve dairesel vücut yapısıyla kolayca tanınır.

İnsana Zararlılığı:

• İnsana doğrudan hiçbir zararı yoktur. Zehirli değildirler ve ısırmazlar.
• Tarımsal açıdan genellikle büyük bir zararlı olarak kabul edilmezler. Nadiren, bazı süs bitkilerinde veya yabani otlarda estetik zararlara neden olabilirler.

Latince Adının Anlamı:

• "Thyreocoridae", familyanın tip cinsi olan Thyreocoris'ten gelir. Yunanca "thyreos" (büyük, dikdörtgen kalkan) ve "koris" (böcek) kelimelerinden türemiştir. Bu isim, böceklerin en karakteristik özelliği olan geniş, kalkan benzeri ve genellikle bombeli vücut yapılarına atıfta bulunur.

İlginç Bilgiler:

• Thyreocoridae, Pentatomoidea üstfamilyası içinde Plataspidae ile birlikte, scutellum'un vücudun büyük bir kısmını kaplamasıyla karakterize edilen "yuvarlak kalkan böcekleri" grubunu oluşturur. Ancak Thyreocoridae'nin scutellumu genellikle daha bombeli ve genellikle metalik parlaklığa sahiptir.
• Parlak metalik renkleri ve uğur böceklerine benzeyen şekilleri nedeniyle bazen karıştırılabilirler, ancak uçuşta scutellumlarının büyük olması ve diğer morfolojik detaylar onları ayırt eder.
• Koku bezleri iyi gelişmiştir ve rahatsız edildiklerinde kötü kokulu salgılar bırakarak avcılardan korunurlar.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler:

• Efsane 1: Uğur böcekleriyle aynı familyadandırlar ve faydalıdırlar.
• Gerçek: Yuvarlak ve kalkan benzeri vücutları nedeniyle uğur böceklerine (Coccinellidae) benzeyebilirler, ancak taksonomik olarak tamamen farklıdırlar. Uğur böcekleri genellikle yırtıcıdır ve faydalıyken, Thyreocoridae fitofajdır ve bitki öz suyu ile beslenirler.
• Efsane 2: Yılan gibi zehirli ısırıkları vardır.
• Gerçek: İnsanları ısırmazlar ve zehirli değildirler. Savunma mekanizmaları kötü kokulu salgılamakla sınırlıdır.
• Efsane 3: Tüm parlak renkli böcekler tehlikelidir.
• Gerçek: Parlak renkler genellikle bir uyarı işareti olsa da, Thyreocoridae insanlar için zararsızdır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayvanı Bilimcisi

Kaynaklar:

• Schuh, R.T. & Slater, J.A. (1995). True Bugs of the World (Hemiptera: Heteroptera). Cornell University Press.
• Schaefer, C.W. & Panizzi, A.R. (2000). Heteroptera of Economic Importance. CRC Press.
• Lis, J.A. (2000). A review of the Thyreocoridae (Hemiptera: Heteroptera: Pentatomoidea) with a check-list of the species. Annales Zoologici (Warsaw).
• Türkiye Entomoloji Dergisi.
• GBIF.org – Thyreocoridae family records.