Darevskia valentini

Darevskia valentini – Valentin’in Kaya Kertenkelesi

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar

Şube: Chordata – Kordalılar

Sınıf: Reptilia – Sürüngenler

Takım: Squamata – Pulllular

Alt takım: Lacertilia – Kertenkeleler

Familya: Lacertidae – Gerçek kertenkeleler

Cins: Darevskia

Tür: Darevskia valentini (Boettger, 1892)

Latince Adın Anlamı

valentini, bu türün tanımlanmasında katkısı olan zoolog Jean Valentin’e ithafen verilmiştir.

Tanım ve Morfoloji

Orta–büyük boylu bir Darevskia türüdür. Toplam uzunluğu kuyruk dahil 18–25 cm arasında olabilir.

Sırt rengi çoğunlukla gri, kahverengimsi veya zeytin tonlarındadır. Vücut boyunca sıralanmış benekler ve bazen dalgalı desenler bulunur.

Erkek bireylerde çiftleşme döneminde karın altı turuncu veya kırmızımsı renge bürünebilir.

Pullar iri, köşeli ve granüllüdür; vücudu sağlam ve dayanıklıdır. Kuyruk uzundur ve gövdenin yaklaşık iki katı uzunluğuna ulaşabilir.

Habitat ve Yayılım

Geniş bir yayılım alanına sahiptir.

Türkiye’de özellikle Doğu Anadolu Bölgesi’nde görülür: Erzurum, Kars, Ağrı, Ardahan, Iğdır ve Van çevresi.

Ayrıca Ermenistan, Gürcistan, İran ve Azerbaycan'da da yaygındır.

Yaşadığı alanlar: yüksek rakımlı (1800–2800 m) taşlık yamaçlar, bozkır alanlar, orman açıklıkları ve kayalık çalılıklar.

Davranış ve Yaşam Döngüsü

Gündüzcül, çevik ve oldukça dayanıklıdır. Kayalık alanlarda sabah saatlerinde güneşlenir, sıcak saatlerde gölgede dinlenir.

Yırtıcılardan korunmak için taş altlarına saklanır. Kuyruk bırakma (ototomi) mekanizması yaygındır.

Kışın uzun süreli hibernasyona girer. Aktif dönemi genellikle Nisan sonu – Ekim başı arasındadır.

Beslenme

Küçük böcekler, çekirgeler, karınca, örümcek ve böcek larvalarıyla beslenir.

Avını doğrudan takip ederek yakalar. Dağ habitatlarındaki zorlu koşullarda besin bulma konusunda çeviktir.

Üreme Bilgisi

Çiftleşme dönemi Mayıs – Haziran aylarıdır.

Dişi bireyler yılda bir kez 3–7 yumurta bırakır. Yumurtalar taşlık alanlarda güvenli yerlere gizlenir.

Yavrular yaz sonunda ortaya çıkar. Yavrular doğar doğmaz bağımsızdır ve hızlı gelişir.

İnsana Zararlılık Durumu

Zararsızdır. Ne saldırgan ne de zehirlidir.

İnsandan uzak durur ve yaklaşınca kaçar. Gözlem sırasında dikkatli yaklaşmak gerekir.

Ekolojik Rolü

Yüksek dağ ekosistemlerinde böcek populasyonlarını düzenler.

Yırtıcı kuşlar, memeliler ve yılanlar için önemli bir besin kaynağıdır.

Habitat bozulmaları, otlatma baskısı ve dağ turizmi bu türü yerel olarak tehdit edebilir.

Bilimsel Araştırmalarda Kullanımı / Endüstriyel Önemi

Darevskia valentini, partenogenetik (eşeysiz) Darevskia türlerinin atası konumundadır.

Bu nedenle genetik evrim, türleşme, hibritleşme ve partenogenez mekanizmalarının incelendiği bilimsel çalışmalarda model tür olarak büyük önem taşır.

Türkiye'de Bulunan Türleri / Alt Türleri

Türkiye'deki bireyler, yaygın olarak ana tür olan D. valentini kapsamındadır.

Bazı kaynaklarda lokal varyasyonlara işaret edilmiştir, ancak resmi alt tür tanımı bulunmamaktadır.

Yayılım: Erzurum, Kars, Ardahan, Iğdır, Ağrı ve Van çevresindeki dağlık alanlar.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

Efsane: “Bu tür kuyruk atmaz çünkü kalındır.”
Gerçek: Kuyruk kalın olsa da savunma refleksi olarak bırakılabilir ve yeniden uzar.
Efsane: “Yüksek dağlarda sürüngen yaşayamaz.”
Gerçek: D. valentini, 2500 m üzerindeki dağ habitatlarına uyum sağlamış uzman bir türdür.
Efsane: “Sırtı benekli olanlar hastalıklıdır.”
Gerçek: Sırt desenleri türü tanımlamada kullanılır; sağlıkla ilgisi yoktur.
Efsane: “Çiftleşme dönemindeki renk değişimi zehirlenme belirtisidir.”
Gerçek: Bu, tamamen doğal bir cinsel dimorfizm örneğidir ve türün sağlıklı olduğunu gösterir.