Darevskia sapphirina

Darevskia sapphirina – Van Kertenkelesi

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar

Şube: Chordata – Kordalılar

Sınıf: Reptilia – Sürüngenler

Takım: Squamata – Pulllular

Alt takım: Lacertilia – Kertenkeleler

Familya: Lacertidae – Gerçek kertenkeleler

Cins: Darevskia

Tür: Darevskia sapphirina Ahmadzadeh et al., 2013

Latince Adın Anlamı

sapphirina, Latince “safir gibi parlayan” anlamına gelir. Bu ad, türün özellikle erkek bireylerinde görülen metalik mavi-safir renklenmelere atıfta bulunarak verilmiştir.

Tanım ve Morfoloji

Küçük–orta boylu bir türdür. Erişkin bireylerde kuyruk dahil toplam uzunluk 15–20 cm arasındadır.

Sırt rengi zeytin yeşili, kahverengimsi veya koyu gri olabilir. Erkek bireylerde yanlarda ve karın altında parlak mavi-safir renklenmeler görülür.

Vücut boyunca açık benek dizileri, granüllü yapıda pullar ve silindirik kuyruk dikkat çeker. Karın kısmı beyaz veya soluk sarımsı olabilir.

Habitat ve Yayılım

Dar yayılışlı ve endemik bir türdür. Türkiye’de yalnızca Doğu Karadeniz Bölgesi’nde, özellikle Trabzon, Rize ve Artvin çevresindeki Kaçkar Dağları’nda görülür.

Habitatları genellikle 1700–2500 m rakımda bulunan subalpin çayırlar, taşlık yamaçlar, orman sınırları ve sarp kayalık alanlardır.

Yayılım alanı son derece sınırlı olduğundan lokal endemik olarak değerlendirilir.

Davranış ve Yaşam Döngüsü

Gündüzcül ve çevik bir türdür. Güneşli sabah saatlerinde aktifleşir, öğle sıcağında taş aralarına çekilir.

Kış boyunca hibernasyona girer; genellikle Nisan sonu – Ekim başı arası aktiftir.

Kuyruk bırakma (ototomi) savunma mekanizması olarak gözlenebilir.

Beslenme

Karınca, küçük böcekler, sinekler, larvalar ve örümceklerle beslenir.

Avını doğrudan izleyerek yakalar. Özellikle sabah ve akşam saatlerinde beslenme aktivitesi artar.

Üreme Bilgisi

Çiftleşme dönemi Mayıs – Haziran aylarıdır.

Dişiler yılda bir kez 2–5 yumurta bırakır. Yumurtalar taş altına veya toprağın korunaklı alanlarına yerleştirilir.

Kuluçka süresi yaklaşık 6–8 hafta olup yavrular yaz sonunda ortaya çıkar. Yavrular doğduklarında tamamen bağımsızdır.

İnsana Zararlılık Durumu

Zararsızdır. Ne zehirli ne de saldırgandır.

İnsana yaklaşmaz, ürkek davranışlıdır. Tehlike hissettiğinde hemen saklanır.

Ekolojik Rolü

Doğu Karadeniz’in subalpin taşlık ve kayalık alanlarında böcek populasyonlarını dengeleyerek fayda sağlar.

Ayrıca, bölgeye özgü kuş ve yılanlar için potansiyel besin kaynağıdır.

Habitat tahribatı, yaylacılık baskısı ve yol çalışmaları nedeniyle yerel ölçekte tehdit altındadır.

Bilimsel Araştırmalarda Kullanımı / Endüstriyel Önemi

Yeni tanımlanmış bir tür olması nedeniyle filogenetik sınıflama, endemizm, türleşme ve dağ ekosistemlerine adaptasyon üzerine yapılan çalışmalarda değerlidir.

Cins Darevskia içindeki yüksek morfolojik benzerlikler nedeniyle taksonomik açıdan önem taşır.

Türkiye'de Bulunan Türleri / Alt Türleri

Darevskia sapphirina, sadece Türkiye’de bulunan tekil bir türdür.

Alt türü bulunmamaktadır.

Yayılım: Kaçkar Dağları çevresi – Trabzon, Rize, Artvin yüksek dağ habitatları.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

Efsane: “Parlak renkli kertenkeleler zehirlidir.”
Gerçek: Renklenme sadece cinsel dimorfizmdir; zehirli değildir.
Efsane: “Doğu Karadeniz iklimi kertenkeleye uygun değildir.”
Gerçek: D. sapphirina, subalpin kuşakta yüksek nem ve serinliği tolere edebilen özel bir türdür.
Efsane: “Bu tür her bölgede bulunur.”
Gerçek: Sadece dar bir dağlık alanda yayılış gösteren lokal endemiktir.
Efsane: “Kuyruğu koparsa yaşaması mümkün değildir.”
Gerçek: Kuyruk bırakma savunma refleksidir ve yeniden uzayabilir.