Accipiter gentilis
Accipiter gentilis
(İngilizce: Northern Goshawk)
Bilimsel Sınıflandırma
- Alem: Animalia
- Şube: Chordata
- Sınıf: Aves
- Takım: Accipitriformes
- Familya: Accipitridae
- Cins: Accipiter
- Tür: Accipiter gentilis (Linnaeus, 1758)
Doğal Dağılım ve Habitat
Accipiter gentilis, Kuzey Yarımküre boyunca yayılmış, ormanlara özgü büyük bir yırtıcı kuştur.
- Yayılış Alanı:
- Avrupa, Asya’nın büyük bölümü, Kuzey Amerika
- Türkiye:
- Tüm bölgelerde dağınık olarak bulunur; özellikle Karadeniz ve Doğu Anadolu ormanlarında ürer
- Kısmen göçmen bireyler kış aylarında daha aşağı rakımlara inebilir
- Habitat:
- Olgun iğne yapraklı ve karışık ormanlar
- Kayın, meşe ve çam ormanları
- Sessiz, yoğun ağaçlıklı bölgeler
Tanımlayıcı Özellikler
- Boy:
- Erkek: 49–58 cm
- Dişi: 58–66 cm
- Kanat açıklığı:
- Erkek: 93–105 cm
- Dişi: 105–120 cm
- Ağırlık:
- Erkek: 630–1.100 g
- Dişi: 860–2.200 g
- Renk:
- Üst: Koyu gri / mavimsi
- Alt: Yoğun ince çizgili açık gri–beyaz
- Göz çevresi beyaz ve gözleri kızıl–turuncudur
- Gaga: Güçlü, kıvrık
- Kuyruk: Uzun ve bantlı
- Uçuş: Güçlü kanat çırpışı ve süzülmeyle ormanlar arasında mükemmel manevra yeteneği
Ekoloji ve Davranış
- Beslenme:
- Orman kuşları (güvercin, alakarga, sığırcık)
- Küçük memeliler (sinçap, tavşan, sansar)
- Nadiren sürüngen ve böcek
- Avlanma Taktiği:
- Ağaç aralarında hızla manevra yaparak baskın avcılığı
- Genellikle sabah erken saatlerde aktif
- Üreme:
- Ağaç dallarına büyük, kalın çubuklardan yuva yapar
- Mart–Nisan arası 2–4 yumurta bırakır
- Kuluçka: 35–38 gün
- Yavrular: 35–40 günde yuvadan ayrılır
- Ebeveynler son derece agresif yuva savunucusudur
Göç Davranışı
- Yerleşik + kısmi göçmen
- Kuzeydeki popülasyonlar kışın güneye iner
- Türkiye’de çoğunlukla yerli bireyler bulunur
- Boğazlar ve dağ geçitlerinden kış göçleri gözlenebilir (nadir)
Korunma Durumu
- IUCN Statüsü: LC (Least Concern – Asgari Endişe)
- Popülasyon Durumu: Geniş yayılışlı, ancak yerel azalmalar mevcut
- Tehditler:
- Ormansızlaşma
- İnsan baskısı (özellikle yuva rahatsızlığı)
- Hedefli avcılık ve tüy ticareti (bazı ülkelerde)
- Av kıtlığı
İnsana Zararlılık Durumu
- İnsana zararsızdır.
- Ancak yuva döneminde (özellikle dişiler) çok agresif savunma davranışı gösterebilir
- Küçük kümes hayvanlarına saldırabilir
Zehirlilik Durumu
- Zehirli değildir.
- Vücut sıvılarında, tüylerinde veya dışkısında toksik madde bulunmaz
- Zehirlenme riski yalnızca ikincil yolla (örneğin, pestisitli avlar) mümkündür
İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale
- Temas halinde:
- Pençeleri güçlü ve derin yaralanmalara neden olabilir
- Koruyucu eldivenle yaklaşılmalı
- Derin yaralarda antiseptik tedavi ve tıbbi yardım önerilir
- Yaralı birey bulunursa:
- Yaban hayatı kurtarma ekiplerine bildirilmelidir
- Karanlık, sessiz kutuda tutulmalıdır
Latince Adının Etimolojisi
- Accipiter: Latince "şahin, avcı kuş"
- gentilis: “Asil, soylu” anlamında; geçmişte soyluların av kuşu olarak kullanılmasıyla ilgilidir
Ekolojik Rol ve Bilimsel Önemi
- Orman ekosistemlerinde üst düzey yırtıcı rolü oynar
- Popülasyonundaki değişimler, orman sağlığı ve küçük memeli yoğunluğu hakkında bilgi verir
- Avcılık tarihi ve doğa tarihi yazınında sık anılan türlerden biridir
- Halkalama ve GPS takibi çalışmalarıyla bireysel alan kullanımı araştırmalarında model türdür
Kaynakça
- BirdLife International. (2023). Accipiter gentilis species factsheet
- Ferguson-Lees, J. & Christie, D.A. (2001). Raptors of the World. Helm
- Cramp, S. & Simmons, K.E.L. (1980). The Birds of the Western Palearctic Vol. II
- IUCN Red List – Accipiter gentilis
- Türkiye Kuş Gözlem Derneği (Kuşbank)
- Kenward, R.E. (2006). The Goshawk. Poyser Monographs
