Clanga pomarina

Clanga pomarina – Küçük Orman Kartalı

(Eski adıyla: Aquila pomarina)

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia
Şube: Chordata
Sınıf: Aves
Takım: Accipitriformes
Familya: Accipitridae
Cins: Clanga
Tür: Clanga pomarina (Brehm, 1831)

Not: Tür, önceden Aquila pomarina olarak sınıflandırılmıştı. Genetik analizler sonucunda Clanga cinsine taşınmıştır.

Doğal Dağılım ve Habitat

Yaz Göçmeni: Orta ve Doğu Avrupa’da ürer (Polonya, Macaristan, Romanya, Ukrayna, Slovakya, Bulgaristan, Baltık Ülkeleri).
Kışlama Alanı: Sahra altı Afrika (çoğunlukla Angola, Zambiya, Mozambik çevresi)
Türkiye: Özellikle göç dönemlerinde Trakya, Doğu Karadeniz ve Hatay üzerinden geçen bireyler gözlenir; nadiren kuluçkaya yatar.

Habitat Tercihleri:

Geniş yapraklı ve karışık ormanlar
Orman kenarındaki açık alanlar, çayırlıklar
Tarımsal mozaik peyzajlar
Su kaynaklarına yakın yüksek ağaçlıklar

Tanımlayıcı Özellikler

Boy: 60–70 cm
Kanat açıklığı: 150–170 cm
Ağırlık:
Erkek: ~1.3–1.6 kg
Dişi: ~1.8–2.3 kg (dişiler daha büyüktür)
Tüy Rengi: Kahverengi tonlar; açık renklere sahip ense ("nape") bölgesi dikkat çeker
Göz: Sarı
Bacak: Tüylü ve sarı
Uçuşta: Parmak benzeri ayrık kanat uçları, düz ve kontrollü süzülüş

Davranış ve Ekoloji

Beslenme: Küçük memeliler (tarla faresi, köstebek), kuş yavruları, sürüngenler ve amfibiler
Avlanma: Genellikle sürpriz baskınla ya da havadan süzülerek açık alanda
Yuvalama: Yüksek ağaçlara geniş yuvalar yapar
Yumurta Sayısı: Genellikle 2 yumurta bırakılır ama “Cainism” (bir kardeşin diğerini öldürmesi) nedeniyle sadece 1 yavru büyür
Üreme Zamanı: Mayıs–Temmuz
Göç: Uzun mesafeli gündüz göçmeni; Eylül–Ekim’de güneye, Mart–Nisan’da kuzeye döner

Korunma Durumu

IUCN Durumu: LC (Least Concern – Asgari Endişe)
Ancak bazı bölgelerde azalan nüfus trendi gözlemlenmektedir
Tehditler:
Habitat kaybı (orman tahribatı ve tarım baskısı)
Rüzgar türbinleri (çarpışmalar)
Yasadışı avcılık
Göç yollarında zehirli yemler

İnsana Zararlılık Durumu

Zararsızdır.
İnsanlara saldırmaz, evcil hayvanlar için ciddi tehdit oluşturmaz
Tarım zararlılarıyla beslendiği için dolaylı olarak faydalı sayılır

Zehirlilik Durumu

Zehirli değildir.
Tüylerinde, pençelerinde veya vücut sıvılarında toksik madde bulunmaz
Zehirlenme vakaları insan kaynaklıdır (kurşun, pestisit, zehirli yemler)

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

Bu türe özel tıbbi müdahale gerektirecek bir durum yoktur
Eğer elde edilmiş bir bireyle fiziksel temas olmuşsa (örneğin yaralı bir birey kurtarılmışsa):
Koruyucu eldiven kullanılmalı
Pençe yaraları: Derin olabilir; sabunla yıkanmalı ve tıbbi yardım alınmalı
Göz veya yüz teması durumunda: Su ile bolca yıkama önerilir
Yaban hayvanı kurtarma merkezi ile iletişime geçilmelidir

Latince Adının Etimolojisi

Clanga: Yunanca “güçlü ses çıkaran” anlamına gelir
pomarina: Almanca’daki “Pommern” bölgesine (Kuzey Almanya – Polonya arası) atıfta bulunur; bu türün tip lokalitesi buradadır

Ekolojik Rol ve Bilimsel Önemi

Orman ekosistemlerinde üst düzey avcı olarak küçük memeli popülasyonlarını dengeler
Cainism davranışı (yavru kardeş öldürme) üzerine yapılan evrimsel çalışmaların model türüdür
Göç rotası ve doğu–batı farklılaşması üzerine pek çok genetik ve davranışsal araştırmaya konu olmuştur

Kaynakça

Meyburg, B.-U. & Meyburg, C. (2009). “The Lesser Spotted Eagle (Clanga pomarina): Migration, Ecology and Conservation.” Avian Biology Research, 2(4): 255–266.

BirdLife International. (2023). Clanga pomarina species factsheet. https://www.birdlife.org

Ferguson-Lees, J. & Christie, D.A. (2001). Raptors of the World. Helm.

IUCN Red List (2023): Clanga pomarina – https://www.iucnredlist.org

Global Raptor Information Network – https://www.globalraptors.org

GBIF Occurrence Data: Clanga pomarina