Dolichophis schmidti

Dolichophis schmidti (Nikolsky, 1909)

Yaygın adlar: Schmidt’in Kara Yılanı, Kafkas Kara Yılanı, Kara Kuru Yılan

Eski adlar: Coluber schmidti

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia – Hayvanlar

Şube: Chordata – Kordalılar

Sınıf: Reptilia – Sürüngenler

Takım: Squamata – Pullular

Alt takım: Serpentes – Yılanlar

Aile: Colubridae – Arka dişli yılanlar

Cins: Dolichophis

Tür: Dolichophis schmidti (Nikolsky, 1909)

Tanım ve Ayırt Edici Özellikler

Boy: Genellikle 130–180 cm; bazı bireyler 220 cm’ye kadar uzayabilir.

Vücut: İnce, uzun ve çevik yapılı.

Renk: Genç bireylerde gri ya da kahverengi zemin üzerinde benekli desen; erişkin bireyler ise koyulaşır ve neredeyse tamamen siyaha yakın bir renge ulaşır.

Karın: Açık gri veya kirli beyaz.

Baş: İri, gözler belirgin ve ileri bakan yapıdadır.

Özel ayırt edici: Yaşlandıkça siyahlaşan vücut rengi ve agresif savunma davranışı.

Yayılım ve Habitat

Habitat: Açık araziler, kayalık yamaçlar, çalılık ve tarım alanları.

Rakım: 0–2000 m arası

Doğal Yayılım:

– Türkiye: Doğu Karadeniz Bölgesi (Artvin, Ardahan), Erzurum ve çevresi

– Ayrıca: Gürcistan, Ermenistan, Azerbaycan, Kuzey İran, Kuzeydoğu Irak

Davranış ve Ekoloji

Aktiflik: Gündüzcü (diurnal)

Hız: Son derece hızlı ve çeviktir, ani savunma refleksleri verebilir.

Davranış: Tehdit durumunda hızla uzaklaşır; nadiren aktif savunma gösterir.

Tırmanma yeteneği: Yüksek

Yüzme yeteneği: Gözlenmiştir, iyi yüzücüdür.

Beslenme

Diyet: Küçük memeliler (fareler, tarla faresi), kuş yavruları, kertenkeleler, bazen diğer yılanlar.

Avlanma: Zehirsizdir; hızlı saldırı ve yutma yoluyla avlanır.

Ekolojik rol: Zararlı kemirgenleri kontrol ederek doğal dengenin korunmasına katkı sağlar.

Üreme Bilgisi

Çiftleşme: Mayıs – Haziran

Yumurtlama: Haziran sonu – Temmuz

Yumurta sayısı: 4–10 adet

Yavrular: Yaklaşık 20 cm uzunluğunda doğar, desenleri belirgindir.

İnsana Zararlılık Durumu

Zehir: Taşımaz

Isırma: Tehdit altında hissederse ısırabilir; güçlü çene yapısı nedeniyle hafif kanamalı ısırıklar olabilir.

Tıbbi risk: Yoktur

Savunma davranışı: Hızlı kaçış, tıslama, pozisyon alma, nadiren ileri atılma

İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale

• Isırık bölgesi sabunlu suyla yıkanmalıdır.
• Lokal antiseptik yeterlidir.
• Panzehir gerekmez.
• Nadiren iz bırakabilecek çizik tarzı ısırık olabilir.

Koruma Durumu

IUCN Kırmızı Liste: LC (Asgari endişe)

Türkiye’de Durum: Bölgesel olarak sınırlı; nadir gözlenir.

Tehditler:

– Korku nedeniyle öldürülme

– Habitat kaybı (yol projeleri, tarımsal genişleme)

– Yanlış sınıflandırma ile engerek sanılması

Koruma önerisi: Doğu bölgelerde özellikle eğitim ve görsel tanıtım programlarına ihtiyaç vardır.

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

1. “Tamamen siyah yılanlar ölümcüldür” inancı
2. Renginden ötürü engerek sanılır.
3. Gerçek: Dolichophis schmidti zehirsizdir, ölümcül değildir.
4. “Kafkas yılanları 5 metreyi bulur” söylencesi
5. Halk arasında abartılı boy uzunluğu anlatımları vardır.
6. Gerçek: 220 cm üzeri nadirdir, ortalama bireyler 150 cm’dir.
7. “Bu yılan havlayarak insana saldırır” efsanesi
8. Gürültülü nefes alma sesi ‘havlama’ olarak tanımlanır.
9. Gerçek: Bu yalnızca korkutma amaçlı tıslamadır.
10. “Bunu öldürmezsen peşinden gelir” batıl inancı
11. Tehlikeli ve kinci olduğu inancı yaygındır.
12. Gerçek: Bu tür tehdit algılamazsa hızla kaçar, insanla teması sevmez.
13. “Engerekle çiftleşip daha tehlikeli olur” gibi uydurma inanışlar
14. Gerçek: Genetik olarak mümkün değildir, bilim dışıdır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

1. Baran, İ. & Atatür, M. (1998). Türkiye Herpetofaunası
2. Sindaco, R. & Jeremčenko, V. (2008). The Reptiles of the Western Palearctic
3. Tok, C.V. ve Ark. (2009). Türkiye’nin Doğu Yılanları Üzerine Ekolojik Gözlemler
4. Reptile Database – www.reptile-database.org
5. IUCN Red List – www.iucnredlist.org

Fotoğraf: Atilla Attar