Coluber jugularis
Dolichophis jugularis (Linnaeus, 1758)
(Eski adları: Coluber jugularis, Hierophis jugularis)
Yaygın adlar: Siyah Yılan, Kara Yılan, Asker Yılanı
Bilimsel Sınıflandırma
Alem: Animalia – Hayvanlar
Şube: Chordata – Kordalılar
Sınıf: Reptilia – Sürüngenler
Takım: Squamata – Pullular
Alt takım: Serpentes – Yılanlar
Aile: Colubridae – Arka dişli yılanlar
Cins: Dolichophis
Tür: Dolichophis jugularis (Linnaeus, 1758)
Tanım ve Ayırt Edici Özellikler
Boy: Genellikle 150–200 cm; bazı bireylerde 250 cm’ye kadar ulaşabilir.
Vücut: İnce, uzun ve kaslı yapılı.
Renk: Genç bireyler gri zemin üzerinde koyu benekli; yaşlandıkça bu benekler kaybolur ve vücut tamamen siyahlaşır.
Karın: Krem-beyaz; desen içermez.
Baş: İri ve hafif üçgensi; gözleri belirgin ve ileri bakan yapıdadır.
Özel ayırt edici: Türkiye’deki en uzun yılan türüdür.
Yayılım ve Habitat
Habitat: Tarım alanları, taşlıklar, orman kenarları, köy çevresi, açık araziler.
Rakım: 0–1500 m arası
Doğal Yayılım:
– Türkiye: Ege, Akdeniz, Marmara, Güneydoğu Anadolu ve İç Anadolu’nun güneyi
– Ayrıca: Güney Balkanlar, Yunanistan, İsrail, Lübnan, Suriye, Ürdün
Davranış ve Ekoloji
Aktiflik: Gündüzcü (diurnal), özellikle sabah ve akşam saatlerinde aktiftir.
Davranış: Son derece hızlı ve çeviktir.
Savunma: Tıslama, yandan kaçış ve gerektiğinde ısırma eğiliminde olabilir.
Tırmanma yeteneği: İyi derecede, çalı ve ağaçlara tırmanabilir.
Yüzme: Gözlenmiştir, iyi yüzücüdür.
Beslenme
Diyet: Küçük memeliler (fare, tarla faresi), kuş yavruları, kertenkeleler ve bazen yılanlar.
Avlanma: Zehirsizdir; avını hızlı reflekslerle yakalayarak canlı yutar.
Ekolojik rol: Zararlı kemirgenleri ve sürüngenleri avlayarak tarım alanlarında denge sağlar.
Üreme Bilgisi
Çiftleşme: İlkbahar (Nisan–Mayıs)
Yumurtlama: Haziran–Temmuz
Yumurta sayısı: 5–15 adet
Yavrular: Yaklaşık 20–25 cm uzunluğundadır; genç bireylerde desen belirgindir.
İnsana Zararlılık Durumu
Zehir: Taşımaz
Isırma: Tehdit algılarsa ısırabilir; derin olmayan savunma ısırıklarıdır.
Tıbbi risk: Yoktur; sadece yüzeysel yara oluşabilir.
Savunma davranışı: Tıslama, vücut kabartma, hızla kaçış
İlk Yardım ve Tıbbi Müdahale
- Isırıklar sabunlu suyla yıkanmalı.
- Lokal antiseptik yeterlidir.
- Panzehir gerekmez.
- Ciddi doku hasarı oluşturmaz.
Koruma Durumu
IUCN Kırmızı Liste: LC (Asgari endişe)
Türkiye’de Durum: Yaygın, ancak yoğun tarım ve öldürülmelerle yerel olarak azalmaktadır.
Tehditler:
– Zehirli sanılarak öldürülmesi
– Tarım makineleriyle ezilme
– Doğal habitat kaybı
Koruma önerisi: Eğitim, görsel materyal ve tür tanıtım programları önemlidir.
Yanlış Bilinenler ve Efsaneler
- “Simsiyah yılanlar en zehirlisidir” efsanesi
- Renginden ötürü zehirli olduğu düşünülür.
- Gerçek: Dolichophis jugularis tamamen zehirsizdir.
- “Asker yılanı eve girerse ölüm getirir” söylencesi
- Yaşlı bireylerin büyüklüğü nedeniyle korkutucu bulunur.
- Gerçek: İnsanla temastan kaçınır; evlere girmesi son derece nadirdir.
- “Siyah yılanlar intikam alır” gibi batıl inançlar
- Birçok bölgede bu türle ilgili mistik korkular vardır.
- Gerçek: Bu tür biyolojik olarak tehdit algısı dışında saldırgan değildir.
- “Öldürülmezse nesilden nesile uğursuzluk taşır”
- Halk arasında sık dile getirilir.
- Gerçek: Tümüyle bilim dışı ve tür için tehlikeli bir inançtır.
- “Gözleriyle insanı büyüler” gibi inanışlar
- Göz yapısı nedeniyle çeşitli efsaneler türetilmiştir.
- Gerçek: Bu türün gözleri avına odaklanmak için evrimsel olarak gelişmiştir.
Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi
Kaynaklar:
Baran, İ. & Atatür, M. (1998). Türkiye Herpetofaunası
Reptile Database – www.reptile-database.org
Sindaco, R. & Jeremčenko, V. (2008). The Reptiles of the Western Palearctic
Tok, C.V. ve arkadaşları (2012). Türkiye Yılanlarının Ekolojisi Üzerine
IUCN Red List – www.iucnredlist.org
Fotoğraf: Yakup Karaduman - Semih Yanık - Durmuş Özkan
