Trapelus ruderata

Trapelus ruderatus (Olivier, 1807)

Yaygın Adı: Mezopotamya Ejderi, Renk Değiştiren Çöl Kertenkelesi

Tür Adı Anlamı: ruderatus, Latince "yıkıntılarla ilişkili" anlamına gelir; bu türün taşlık ve harabe benzeri alanlarda sık görülmesiyle ilişkilidir.

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia

Şube: Chordata

Sınıf: Reptilia

Takım: Squamata

Aile: Agamidae – Ejder Kertenkelesi Ailesi

Cins: Trapelus

Tür: Trapelus ruderatus

Morfolojik Özellikler

Boy: 18–25 cm (kuyruk dahil)

Vücut Renkleri: Genellikle gri, bej, sarımsı kahverengi; erkek bireylerde çiftleşme döneminde boğaz ve yan bölgeler mavi-mor renge dönebilir

Pullar: İri ve kabarık; sırt boyunca belirgin pul sıraları

Kafa: Geniş ve üçgenimsi yapıdadır

Kuyruk: Uzun ve silindirik; yer yer halka benzeri desenler taşıyabilir

Yayılım ve Habitat

Doğal Habitat: Kurak bozkırlar, yarı çöl alanlar, çorak araziler, tarım alanları kenarları

Aktiflik: Diurnaldir (gündüz aktif)

Türkiye’de Yayılım: Şanlıurfa, Mardin, Batman, Siirt ve Hakkâri çevresi

Dünya Yayılımı: Irak, Suriye, İran ve bazı Arap ülkeleri

Davranış ve Ekoloji

Beslenme: Böcekler (çekirgeler, karasinekler, tırtıllar), örümcekler

Güneşlenme: Kaya ya da toprak yığınlarının üzerinde sabah ve öğlen saatlerinde güneşlenir

Savunma: Vücut şişirme, renk koyulaştırma, kuyruğunu sallama, kaçış

Renk Değişimi: Gündüz ısıya, çiftleşme döneminde hormonlara ve strese bağlı olarak renk değiştirebilir

Yırtıcılar: Yılanlar, şahinler, baykuşlar, tilkiler

Üreme Bilgileri

Üreme Dönemi: Mayıs – Temmuz

Çiftleşme: Erkekler renk değiştirerek dişilere kur yapar

Yumurta Sayısı: 4–8 yumurta

Yumurtlama Alanı: Gevşek toprağa oyuk açarak bırakır

Kuluçka Süresi: 50–60 gün

Yavrular: Doğduktan kısa süre sonra bağımsız hareket ederler

Ekolojik Rol

Böcek popülasyonunun dengelenmesinde rol alır
Yırtıcılara besin kaynağıdır
Kurak ve bozkır ekosisteminin önemli bir türüdür

İnsana Zararlılık Durumu

Zehir: Yok

Isırma Eğilimi: Savunma amaçlı hafif çene kullanımı olabilir, zararsızdır

Hastalık Riski: Doğrudan hastalık bulaştırdığına dair veri yoktur

İnsanla Etkileşim: Zararsız, gözlenebilir bir türdür; yerel halk genelde fark etmez veya zarar vermez

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

“Renk değiştiriyorsa büyücüdür”
Gerçek: Renk değişimi tamamen biyolojik bir adaptasyondur. Isı, hormon ve stresle ilgilidir.
“Boğazı maviye dönünce zehir üretir”
Gerçek: Boğaz renginin değişimi erkek bireylerde eşeysel uyarıdır. Zehir yoktur.
“Kafasını sallıyorsa saldıracaktır”
Gerçek: Bu davranış tür içi tehdit veya kur yapma davranışıdır.
“Kuyruğunu kaybederse ölür”
Gerçek: Kuyruk bırakma bu türde nadirdir, ölümcül değildir. Kuyruk yeniden uzayabilir.
“Harabelerde yaşadığı için uğursuzluk getirir”
Gerçek: Harabe benzeri taşlık alanları ekolojik barınak olarak tercih eder; bu mit tamamen asılsızdır.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi