Leucoraja naevus
Leucoraja naevus, Rajiformes takımında, Rajidae familyasına (Gerçek Vatozlar) ait küçük ila orta boyutlu bir vatoz türüdür. Halk arasında Guguk Vatozu veya Benekli Vatoz olarak bilinir. Bu tür, kanatlarının arka kısımlarında yer alan belirgin göz benzeri koyu lekesi sayesinde kolayca tanınır. Yoğun balıkçılık baskısına rağmen küresel olarak daha az risk altında görülse de, Akdeniz'deki popülasyonu azalmaktadır ve Tehdit Altına Yakın (Near Threatened - NT) olarak sınıflandırılmıştır.
1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum
Guguk Vatozu, Kuzeydoğu Atlantik Okyanusu'ndan Fas kıyılarına kadar uzanır ve tüm Akdeniz'de yayılış gösterir. Türkiye'nin kıta sahanlığı sularında bulunan yaygın bir vatoz türüdür. Orta büyüklüğü ve estetik benekleri nedeniyle ticari balıkçılıkta değerli kabul edilir.
Taksonomik sınıflandırması şöyledir:
- Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
- Şube (Phylum):: Chordata (Kordalılar)
- Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
- Takım (Order):: Rajiformes (Vatozlar Takımı)
- Aile (Family):: Rajidae
- Cins (Genus): Leucoraja
- Tür (Species):: Leucoraja naevus (Müller & Henle, 1841)
2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji
- Boyut: Küçük ila orta büyüklükte bir vatozdur. Maksimum toplam uzunluğu genellikle 70-80 cm civarındadır.
- Vücut Şekli: Diski yuvarlak veya hafifçe kalp şeklinde olup, gövdesi nispeten incedir. Burun kısmı kısa ve küt bir yapıdadır.
- Deri: Sırt yüzeyi genel olarak pürüzsüzdür, ancak kuyruk ve burun çevresinde küçük dikenler bulunabilir. Bu pürüzsüzlük, diğer dikenli Leucoraja türlerinden ayrılmasını sağlar.
- Renk ve Desen (Ayırt Edici Özellik): Sırt rengi açık kahverengi veya sarımsı olup, üzerinde çok sayıda küçük, koyu leke bulunur. En belirgin özelliği, her pektoral yüzgecin (kanadın) arka kenarına yakın, koyu renkli, açık bir halkayla çevrili büyük bir göz lekesi (ocellus) bulunmasıdır. Bu benek, türün adını almasını sağlamıştır.
- Üreme Şekli: Diğer gerçek vatozlar gibi yumurta bırakır (ovipardır). Yumurta kapsülleri, küçük, köşeli ve boynuzludur.
3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar
- Habitat: Bentiktir (dipte yaşar). Kıta sahanlığı bölgelerini tercih eder ve genellikle 20 metreden 150 metreye kadar olan derinliklerde, kumlu ve çamurlu deniz tabanlarında bulunur.
- Davranış: Dipte pusu kuran bir avcıdır. Kamuflaj yeteneği sayesinde kuma kısmen gömülerek avını bekler.
- Diyet: Diyeti; küçük dip balıkları, karidesler, yengeçler ve diğer bentik kabuklulardan oluşur.
- Yaşam Döngüsü (Kritik Faktör): Diğer vatozlar gibi, yavaş büyür ve geç olgunlaşır. Bu yavaş üreme stratejisi, popülasyonlarının avcılık baskısından etkilenmesine neden olur.
4. Koruma Durumu ve Tehditleri
- Küresel Koruma Durumu: IUCN tarafından küresel olarak "En Az Endişe Veren" (Least Concern - LC) olarak sınıflandırılmıştır. Ancak, Avrupa ve Akdeniz'deki bölgesel değerlendirmeler farklıdır.
- Akdeniz Popülasyonu: Akdeniz'deki popülasyonu, yoğun av baskısı nedeniyle düşüş göstermekte ve bu bölgede "Tehdit Altına Yakın" (Near Threatened - NT) olarak sınıflandırılmaktadır. Bu, yakın gelecekte koruma önlemleri alınmazsa türün tehlike altına girebileceği anlamına gelir.
- Tehditler: Yaşam alanlarının büyük çoğunluğu, özellikle dip trolü ve diğer dip balıkçılığı yöntemleri tarafından hedef alınır. Bu yöntemlerde sıkça yan av (bycatch) olarak yakalanması, ana tehdit kaynağıdır.
Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi
- Kaynaklar:
- Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
- Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
- Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.
- Finucci, B. (2020). Leucoraja naevus. The IUCN Red List of Threatened Species 2020.
- Not: Guguk Vatozunun Akdeniz'deki popülasyonunun korunması için, kıta sahanlığındaki dip balıkçılığı faaliyetlerinin sürdürülebilir hale getirilmesi ve koruma alanlarının etkinliğinin artırılması gerekmektedir.
