Raja miraletus

Raja miraletus, Rajiformes takımında, Rajidae familyasına (Gerçek Vatozlar) ait küçük ila orta boyutlu bir vatoz türüdür. Halk arasında Aynalı Vatoz veya Kahverengi Vatoz olarak bilinir. Bu tür, kanatlarının arka kısmında yer alan ve ayna gibi parlayan belirgin göz lekeleri (ocellus) sayesinde kolayca tanınır. Atlantik ve Akdeniz'de yaygın olarak bulunur ve Akdeniz popülasyonu Tehdit Altına Yakın (Near Threatened - NT) olarak sınıflandırılmıştır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Aynalı Vatoz, Doğu Atlantik Okyanusu'nun kuzeyinden Güney Afrika'ya kadar ve tüm Akdeniz'de yayılış gösterir. Türkiye'nin kıta sahanlığı sularında bulunan yaygın vatoz türlerinden biridir. Nispeten daha küçük boyutlu olmasına rağmen, yaşam alanlarının yoğun balıkçılık baskısı altında olması nedeniyle dikkatle izlenmesi gereken bir türdür.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum):: Chordata (Kordalılar)
Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
Takım (Order):: Rajiformes (Vatozlar Takımı)
Aile (Family):: Rajidae
Cins (Genus): Raja
Tür (Species):: Raja miraletus (Linnaeus, 1758)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

Boyut: Küçük ila orta büyüklükte bir vatozdur. Maksimum toplam uzunluğu genellikle 60-70 cm civarındadır.
Vücut Şekli: Diski eşkenar dörtgen (diamond) şeklindedir; kanatları geniştir. Burun kısmı kısa ve küttür.
Deri: Sırt yüzeyi nispeten pürüzsüzdür, ancak özellikle genç bireylerde ve kuyruk üzerinde küçük dikenler bulunabilir.
Renk ve Desen (Ayırt Edici Özellik): Sırt rengi genellikle kahverengi, gri veya sarımsı tonlardadır. En ayırt edici özelliği, her pektoral yüzgecin arka kenarına yakın, koyu mavi, mavi-siyah veya kahverengi merkezi olan, açık renkli (beyaz veya sarı) halka ile çevrili bir veya iki adet belirgin göz lekesi (ayna) bulunmasıdır.
Üreme Şekli: Diğer tüm gerçek vatozlar gibi yumurta bırakır (ovipardır). Yumurta kapsülleri küçük, dikdörtgen şeklinde ve köşeleri boynuzludur.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

Habitat: Bentiktir (dipte yaşar). Kıta sahanlığı bölgelerini tercih eder ve genellikle 20 metreden 150 metreye kadar olan sığ ve orta derinliklerde, kumlu ve çamurlu deniz tabanlarında bulunur.
Davranış: Dipte pusu kuran bir avcıdır. Kamuflaj için kahverengi zemin rengini kullanır.
Diyet: Diyeti; küçük dip balıkları, kabuklular (karidesler) ve diğer bentik omurgasızlardan oluşur.
Yaşam Döngüsü: Diğer büyük vatoz türlerine göre nispeten daha hızlı büyür ve erken olgunlaşır, bu da popülasyonunun toparlanma hızını bir miktar artırır. Ancak yine de yoğun avcılığa karşı hassastır.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

Küresel Koruma Durumu: IUCN tarafından küresel olarak geniş dağılımı nedeniyle "En Az Endişe Veren" (Least Concern - LC) olarak sınıflandırılmıştır.
Akdeniz Popülasyonu: Akdeniz'deki popülasyonu, yoğun av baskısı nedeniyle düşüş eğilimi göstermekte ve bu bölgede "Tehdit Altına Yakın" (Near Threatened - NT) olarak sınıflandırılmaktadır.
Tehditler: Yaşam alanının, özellikle dip trolü balıkçılığına açık olması ve bu türün sıkça yan av (bycatch) olarak yakalanması ana tehdittir. Habitat kaybı ve kıyı kirliliği de özellikle genç bireyler için risk oluşturur.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:
Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.
Finucci, B. (2020). Raja miraletus. The IUCN Red List of Threatened Species 2020.
Not: Aynalı Vatozun Akdeniz'deki geleceği, kıyısal alanlardaki balıkçılık yönetiminin etkinliğine bağlıdır. Türün korunması için trol avcılığının düzenlenmesi ve hassas alanlarda kısıtlamalar uygulanması büyük önem taşımaktadır.