Raja montagui

Raja montagui, Rajiformes takımında, Rajidae familyasına (Gerçek Vatozlar) ait orta büyüklükte bir vatoz türüdür. Halk arasında Benekli Vatoz veya Montagui Vatozu olarak bilinir. Adını, sırt yüzeyini kaplayan çok sayıdaki küçük, koyu benekten alır. Atlantik ve Akdeniz'de yaygın olarak bulunur ve Akdeniz popülasyonu, yoğun av baskısı nedeniyle Tehdit Altına Yakın (Near Threatened - NT) olarak sınıflandırılmıştır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Benekli Vatoz, Kuzeydoğu Atlantik Okyanusu'nun kuzey bölgelerinden tüm Akdeniz'e kadar yayılış gösterir. Türkiye'nin kıta sahanlığı sularında bulunan bir türdür, ancak Raja clavata kadar yaygın değildir ve genellikle daha derin suları tercih eder. Nispeten pürüzsüz derisi ve belirgin benek deseni ile diğer vatozlardan ayırt edilir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum):: Chordata (Kordalılar)
Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
Takım (Order):: Rajiformes (Vatozlar Takımı)
Aile (Family):: Rajidae
Cins (Genus): Raja
Tür (Species):: Raja montagui (Fowler, 1910)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

Boyut: Orta büyüklükte bir vatozdur. Maksimum toplam uzunluğu genellikle 80 cm civarındadır.
Vücut Şekli: Diski belirgin bir eşkenar dörtgen (diamond) şeklindedir; burun kısmı nispeten sivri bir yapıdadır (Raja clavata'dan daha sivridir).
Deri ve Dikenler: Sırt yüzeyi genel olarak pürüzsüzdür (Dikenli Vatoz'un aksine büyük dikenler yoktur). Sadece burun ucu, kuyruk kenarları ve göz çevresinde küçük dermal dikenler bulunabilir.
Renk ve Desen (Ayırt Edici Özellik): Sırt rengi açık kahverengi veya grimsi-kahverengi olup, üzerinde çok sayıda küçük, düzensiz, koyu benek bulunur. Bu benekler, türün adını almasını sağlamıştır. Karın kısmı genellikle beyazdır.
Üreme Şekli: Diğer tüm gerçek vatozlar gibi yumurta bırakır (ovipardır). Yumurta kapsülleri, küçük, dikdörtgen şeklinde ve köşeleri boynuzludur.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

Habitat: Bentiktir (dipte yaşar). Kıta sahanlığı bölgelerini tercih eder ve genellikle 50 metreden 250 metreye kadar olan orta derinliklerde, kumlu ve çamurlu deniz tabanlarında bulunur.
Davranış: Dipte pusu kuran bir avcıdır. Kuma gömülerek kamufle olabilir.
Diyet: Diyeti; küçük dip balıkları, karidesler, yengeçler ve diğer bentik omurgasızlardan oluşur.
Yaşam Döngüsü (Kritik Faktör): Büyüme hızı yavaştır ve cinsel olgunluğa geç ulaşır. Bu biyolojik özellikler, popülasyonlarının avcılık baskısından etkilenmesine ve toparlanmasının zorlaşmasına neden olur.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

Küresel Koruma Durumu: IUCN tarafından küresel olarak geniş dağılımı nedeniyle "En Az Endişe Veren" (Least Concern - LC) olarak sınıflandırılmıştır.
Akdeniz Popülasyonu: Akdeniz'deki popülasyonu, yoğun av baskısı ve habitatının (kıta sahanlığı) yoğun kullanımı nedeniyle düşüş eğilimi göstermekte ve bu bölgede "Tehdit Altına Yakın" (Near Threatened - NT) olarak sınıflandırılmaktadır.
Tehditler: Yaşam alanının, özellikle dip trolü balıkçılığının uygulandığı bölgelerle çakışması, türün sıkça yan av (bycatch) olarak yakalanması ana tehdittir.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:
Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.
Finucci, B. (2020). Raja montagui. The IUCN Red List of Threatened Species 2020.
Not: Benekli Vatozun Akdeniz'deki popülasyonunun izlenmesi ve özellikle genç bireylerin yaşadığı alanlarda dip balıkçılığının sürdürülebilir yönetimi, türün Tehdit Altına Yakın statüsünden daha kötü bir duruma düşmesini engellemek için hayati önem taşımaktadır.
Fotoğraf: https://www.inaturalist.org/photos/524069