Raja polystigma

Raja polystigma, Rajiformes takımında, Rajidae familyasına (Gerçek Vatozlar) ait küçük boyutlu bir vatoz türüdür. Halk arasında Çok Benekli Vatoz olarak bilinir. Adını, sırt yüzeyini tamamen kaplayan yoğun ve çok sayıdaki küçük benekten alır (polystigma: çok lekeli). Yayılışı büyük ölçüde Batı ve Orta Akdeniz ile sınırlı olan bu tür, Akdeniz popülasyonu için Tehdit Altına Yakın (Near Threatened - NT) olarak sınıflandırılmıştır.

1. Genel Bilgiler ve Taksonomik Konum

Çok Benekli Vatoz'un dağılımı, Cebelitarık Boğazı'ndan Batı ve Orta Akdeniz'e kadar uzanır (Malta, Sicilya, Tunus ve İtalya kıyıları). Doğu Akdeniz ve Türkiye sularında nadiren görülür veya genellikle yayılış göstermez, bu da onu Batı Akdeniz ekosistemleri için daha belirgin bir tür yapar. Yaşam alanı kıta sahanlığı ile sınırlı olduğu için, Akdeniz'deki kıyısal balıkçılık faaliyetlerinden büyük ölçüde etkilenir.

Taksonomik sınıflandırması şöyledir:

Âlem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum):: Chordata (Kordalılar)
Sınıf (Class):: Chondrichthyes (Kıkırdaklı Balıklar)
Takım (Order):: Rajiformes (Vatozlar Takımı)
Aile (Family):: Rajidae
Cins (Genus): Raja
Tür (Species):: Raja polystigma (Regan, 1923)

2. Fiziksel Özellikler ve Morfoloji

Boyut: Küçük boyutlu bir vatozdur. Maksimum toplam uzunluğu genellikle 60 cm civarındadır.
Vücut Şekli: Diski yuvarlak, bazen de eşkenar dörtgen şeklindedir. Burun kısmı kısa ve küttür.
Deri ve Desen (Ayırt Edici Özellik): Sırt yüzeyi genel olarak pürüzsüzdür. En belirgin özelliği, kahverengi zemin üzerinde neredeyse tüm sırtı ve kuyruğu kaplayan çok sayıda, çok küçük, sık ve koyu beneklerin bulunmasıdır. Bu yoğun beneklenme, türü diğer Raja türlerinden kolayca ayırır.
Üreme Şekli: Diğer tüm gerçek vatozlar gibi yumurta bırakır (ovipardır). Yumurta kapsülleri küçük, dikdörtgen şeklinde ve köşeleri boynuzludur.

3. Ekolojik ve Biyolojik Davranışlar

Habitat: Bentiktir (dipte yaşar). Kıta sahanlığı bölgelerini tercih eder ve genellikle 40 metreden 300 metreye kadar olan derinliklerde, çamurlu ve kumlu-çamurlu deniz tabanlarında bulunur.
Davranış: Dipte pusu kuran, yavaş hareket eden bir avcıdır.
Diyet: Diyeti; küçük dip balıkları, karidesler, yengeçler ve diğer bentik omurgasızlardan oluşur.
Yaşam Döngüsü (Kritik Faktör): Diğer vatozlar gibi, yavaş büyür ve cinsel olgunluğa geç ulaşır. Nispeten küçük bir tür olmasına rağmen, düşük üretkenlik ve yoğun balıkçılık baskısı altında popülasyonunu korumakta zorlanır.

4. Koruma Durumu ve Tehditleri

Küresel Koruma Durumu: IUCN tarafından küresel olarak geniş dağılımı (Akdeniz ve Atlantik) nedeniyle "En Az Endişe Veren" (Least Concern - LC) olarak sınıflandırılmıştır.
Akdeniz Popülasyonu: Ancak, Akdeniz'deki ana yaşam alanları yoğun balıkçılık faaliyetlerine maruz kaldığı için, bu bölgedeki popülasyonu "Tehdit Altına Yakın" (Near Threatened - NT) olarak sınıflandırılmaktadır.
Tehditler: Yaşam alanının, özellikle Batı ve Orta Akdeniz'deki dip trolü balıkçılığına açık olması ve bu türün sıkça yan av (bycatch) olarak yakalanması ana tehdittir. Sınırlı coğrafi dağılımı, bölgesel avcılık baskısına olan hassasiyetini artırır.

Araştırma: Ahmet Taşçı Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:
Compagno, L. J. V. (1984). FAO Species Catalogue. Vol. 4. Sharks of the World. FAO Fisheries Synopsis No. 125, Vol. 4, Part 2.
Froese, R. and D. Pauly. Editors. (2024). FishBase. World Wide Web electronic publication.
Serena, F. (2005). Field Identification Guide to the Sharks and Rays of the Mediterranean and Black Sea. FAO.
Finucci, B. (2020). Raja polystigma. The IUCN Red List of Threatened Species 2020.
Not: Çok Benekli Vatozun korunması, özellikle Batı ve Orta Akdeniz'deki endemik yaşam alanlarında dip balıkçılığına yönelik katı düzenlemeler getirilmesini gerektirmektedir. Türün küçük boyutu, avcılık baskısından tamamen kaçmasını zorlaştırmaktadır.

Fotoğtaf : https://www.inaturalist.org/photos/264328667