Lyciasalamandra billae

Lyciasalamandra billae – Kaş Likya Semenderi

(Lycia = Antik Likya bölgesi + salamandra = semender; billae = Alman zoolog Dr. Barbara Bille’ye ithafen)

Akdeniz’in en batı yamaçlarında, sessiz bir taşın altında gizlenen, sadece birkaç dağın bildiği kırılgan bir yaşam.

Vücut zemin rengi koyu kahverengi-siyaha yakın; yan taraflarda belirgin pembe–turuncu benek dizileri bulunur.
Karın kısmı daha açık tonda ve genellikle desensizdir.
Bacaklar kısa ama güçlü; kuyruk kalın ve uzundur.
Derisi nemli, ince ve oldukça hassastır; kolay kurur.
Gözler büyük, parlak ve dışa çıkıktır.

Yalnızca Türkiye’ye özgüdür (endemiktir).
Sadece Antalya ili Kaş ilçesi ve çevresindeki çok dar bir alanda, özellikle Yayla Patara, Çukurbağ ve Sütleğen civarında yayılış gösterir.
Rakım: 300–800 m arasında, kalkerli taşlık yamaçlar, makilikler, çam ormanı altı taş altı habitatları tercih eder.
Yayılımı son derece dardır; mikrohabitatlara sıkı sıkıya bağlıdır.
Kentsel genişleme, yol yapımı ve tarımsal tahribat en büyük tehditleridir.

Üreme dönemi: Ocak–Mart arası.
Erkek birey kara üzerinde spermatofor bırakır; dişi kloaka yoluyla bu spermatoforu alır.
Larval evre dişi vücudunda gelişir → doğrudan 1–2 canlı yavru doğurur (viviparite).
Yavrular doğduklarında hareketli ve ergin benzeri yapıdadır.
Cinsel olgunluk 2–3 yıl içerisinde kazanılır.

Zararsızdır.
Derisinde hafif alkaloid içerikli mukus salgısı bulunur; bu mukus sadece göz, ağız ve açık yarayla temas ettiğinde hafif tahriş oluşturabilir.
El teması genellikle zararsızdır; yine de doğaya zarar vermemek adına dokunulmamalıdır.

Deri teması: Sabun ve bol suyla yıkama yeterlidir.
Gözle temas: En az 10 dakika suyla yıkayın; rahatsızlık sürerse sağlık kuruluşuna başvurun.
Ağız teması: Özellikle çocuklarda mide bulantısı, ağızda yanma görülebilir → tıbbi destek alınmalıdır.
Evcil hayvanlar için zehirlidir.

Tür, Alman araştırmacı Dr. Barbara Bille’nin çalışmaları anısına “billae” olarak adlandırılmıştır.
1987 yılında Franzen & Klewen tarafından bilim dünyasına tanıtılmıştır.
Lyciasalamandra cinsinin genetik açıdan en ayrıksı üyelerinden biridir.
Yerel halk tarafından pek tanınmaz; gececi yaşam tarzı nedeniyle nadiren görülür.
Uluslararası ölçekte çok yüksek koruma önceliğine sahip bir türdür.

Efsane: Sarı lekeleri yoksa zehirlidir.
Gerçek: Renk ile toksisite arasında doğrudan ilişki yoktur; bu tür zararsızdır.
Efsane: Üzerine basarsan üç yıl şanssızlık getirir.
Gerçek: Bu bir halk inancıdır; esas olan ekosisteme zarar vermemektir.
Efsane: Kuyruğu koparsa fırtına çıkar.
Gerçek: Kuyruk savunma sırasında kopabilir, doğa olaylarıyla ilgisi yoktur.
Efsane: Taşa gömülü yaşar.
Gerçek: Taş altlarında yaşar ama toprağa ya da taşa gömülmez.

Franzen, M. & Klewen, R. (1987). A new species of Mertensiella from Southwestern Turkey.
Sparreboom, M. (2014). Salamanders of the Old World
IUCN Red List (2024)
Türkiye Herpetofauna Atlası (2023)