Triturus ivanbureschi

Triturus ivanbureschi – Güneydoğu Avrupa Taraklı Semenderi

(Triturus = küçük ezici (Latince), semender cinsi adı; ivanbureschi = Bulgar herpetolog Prof. Dr. Ivan Buresh’e ithafen)

Trakya’nın göletlerinde, Balkan rüzgârıyla dalgalanan su yüzeyinde yüzen, zarif sırt taraklı bir gece yolcusu.

Erkek bireylerde üreme döneminde baştan kuyruğa kadar uzanan yüksek ve dalgalı sırt tarak yapısı bulunur.
Dişilerde bu yapı yoktur, daha sade görünümlüdürler.
Sırt rengi zeytin kahverengisi ile koyu kahverengi arasında; karın kısmı turuncu–kırmızı zemin üzerinde siyah beneklidir.
Sırt ve karın renkleri arasındaki geçiş keskin değildir.
Boy uzunluğu: ♂ 11–16 cm, ♀ 9–13 cm.
Kuyruk, vücudun %50’sinden uzundur ve yüzgeç benzeri yapıdadır.

Bulgaristan, Kuzey Yunanistan, Trakya (Türkiye’nin Avrupa kesimi) ve Batı Anadolu’da yayılış gösterir.
Türkiye’de özellikle Edirne, Kırklareli, Tekirdağ ve Çanakkale civarında tespit edilmiştir.
Habitatları: İlkbaharda oluşan balıksız göletler, bataklıklar, orman içi su birikintileri.
Yazın karasal yaşama geçer; taş altı, orman altı ve nemli toprak çatlaklarında bulunur.

Larvalar: su böcekleri, kabuklular ve zooplanktonla beslenir.
Erişkinler: kara ortamında böcek, solucan, sümüklüböcek gibi omurgasızları avlar.
Üreme döneminde sucul yaşam, sonrasında karasal geçiş gösterir.
Besin zincirinde orta düzey yırtıcı olarak, ekosistem dengesine katkı sağlar.

Üreme dönemi: Mart–Mayıs, ilkbahar yağışlarına bağlı olarak başlar.
Erkek birey suya girerek dişiye görsel davranışlarla kur yapar, spermatofor bırakır → iç döllenme gerçekleşir.
Dişi 100–300 kadar yumurtayı su bitkilerinin yapraklarına tek tek sararak bırakır.
Larvalar 6–10 haftada metamorfoz geçirerek karasal forma geçer.
Cinsel olgunluk: 3–4 yıl.

Zararsızdır.
Derisinde salgıladığı mukus hafif toksik olabilir; göz ve ağızla temas edilmemelidir.
Deriyle temasta çoğunlukla güvenlidir; yalnızca hassas kişilerde hafif iritasyon görülebilir.

Bu tür, daha önce Triturus karelinii kompleksine dâhil edilmekteydi.
2013 yılında Wielstra & Arntzen tarafından genetik analizlerle tür düzeyine çıkarılmıştır.
Adı, Bulgar zoolog Prof. Dr. Ivan Buresh’e ithafen verilmiştir.
Türkiye’nin Avrupa yakasında doğal olarak yayılış gösteren en büyük semender türlerinden biridir.
Üreme dönemindeki erkeklerin sırt tarakları yerel halk arasında “yüzen ejderha” benzetmesine yol açmıştır.

Efsane: Taraklı sırtı zehir taşıyor.
Gerçek: Tarak sadece çiftleşme süsüdür, savunma veya zehir işlevi yoktur.
Efsane: Bu semender yağmur çağırır.
Gerçek: Yağmur sonrası aktifleştiği için bu gözlemden kaynaklıdır.
Efsane: Kuyruğu düşerse yeniden doğar.
Gerçek: Kuyruk kopması savunma mekanizmasıdır, ancak tamamen yenilenmez.
Efsane: Geceleri ateşle parlar.
Gerçek: Bu sadece ıslak derisinin ışığı yansıtmasından kaynaklanan eski bir algıdır.

Wielstra, B. & Arntzen, J. W. (2013). The evolution of reproductive isolation in Triturus newts.
Sparreboom, M. (2014). Salamanders of the Old World
Türkiye Amfibi Türleri Atlası (2023)
IUCN Red List (2024)
Arntzen et al. (2015). Hybrid zones and speciation in European newts