Salamandra infraimmaculata

Salamandra infraimmaculata – Ortadoğu Ateş Semenderi

(Salamandra = ateşten gelen yaratık; infraimmaculata = “karın altı lekesiz”)

Yakın Doğu’nun dağları ve kaynak suları arasında, geceye sinmiş bir alev gibi yavaşça hareket eden mitolojik bir gölge.

Parlak siyah zemin üzerine dizilmiş sarıdan turuncuya değişen benekler taşır.
Ense, bacak ve kuyruk boyunca bulunan zehir bezleri belirgindir.
Karın altı genellikle siyah ve lekesizdir (adı da buradan gelir).
Yetişkin bireyler 14–25 cm uzunluğa ulaşabilir.
Derisi parlak ve nemli yapıdadır; çevresel toksinlere karşı hassastır.

Doğu Akdeniz, İsrail, Lübnan, Suriye, Irak ve Türkiye’nin güneydoğusu.
Türkiye'de: Hatay, Gaziantep, Şırnak, Hakkâri çevresi.
Rakım: 300–2500 m arası; nemli dağ ormanları, meşe-karışık makilikler, serin su kaynakları ve taşlık vadilerde yaşar.
Gündüz taş altlarında, gece ise aktif halde karasal ortamda dolaşır.

Yumuşakçalar, böcekler, larvalar, solucanlar ve örümceklerle beslenir.
Yavaş ama hedefe yönelik avlanır; dili yerine çenesiyle av yakalar.
Suda yaşayan larvaları küçük plankton ve omurgasızlarla beslenir.
Biyoindikatör olarak önemli: Su kalitesi ve habitat sağlığı hakkında bilgi verir.

Üreme: Ocak–Mart (ılıman bölgelerde), yüksek rakımda ise ilkbahar–yaz başı.
Erkekler kara üzerinde spermatofor bırakır, dişi bunu kloakasıyla alır → iç döllenme.
Dişi 10–70 arası gelişmiş larva doğurur; bu larvalar suda yaşamlarını sürdürür.
Larvalar 2–3 ay içinde metamorfoza girerek kara yaşamına geçer.
Cinsel olgunluk 3–4 yaş civarında başlar.

İnsanlara karşı saldırgan değildir, tamamen zararsızdır.
Derisinde alkaloid içerikli hafif toksinler bulunur; göz, ağız ve yara teması tahrişe neden olabilir.
El teması çoğunlukla zararsızdır, fakat gözle temas ettirilmemelidir.

Cilt teması: Su ve sabunla temizlenmeli.
Göz teması: Bol suyla yıkayın, gerekirse tıbbi yardım alın.
Ağız teması: Yanma, bulantı gibi semptomlar olabilir → doktora başvurulmalı.
Evcil hayvanlar için toksiktir; yutma vakalarında veteriner müdahalesi gerekir.

Antik çağlardan beri ateşle ilişkilendirilmiştir: Ortaçağ'da “alevden zarar görmeyen yaratık” olarak tanınır.
Yerel halk arasında “gece kuşu semender”, “kara semender” gibi adlarla anılır.
Genetik olarak Salamandra salamandra'dan ayrılarak Ortadoğu'nun endemik türü olarak kabul edilmiştir.
1980’lerden itibaren Türkiye’de farklı alt türleri detaylı şekilde tanımlanmıştır.

Efsane: Derisine dokunmak siğil yapar.
Gerçek: Siğil, HPV virüsü kaynaklıdır; semenderle ilgisi yoktur.
Efsane: Kuyruğu kopunca ölümsüz olur.
Gerçek: Kuyruk kopması savunma refleksi olup yenilenebilir, ama bu onun ölümsüz olduğu anlamına gelmez.
Efsane: Derisi yanmaz, ateşe dayanıklıdır.
Gerçek: Bu mit, nemli derisinin ateşte daha geç yanmasından kaynaklıdır; tamamen yanlıştır.
Efsane: Görüldüğü bölgede fırtına çıkar.
Gerçek: Üreme dönemleri genellikle yağışlı dönemlerle çakıştığı için böyle bir inanış gelişmiştir.

Martens, E. von (1885). Zur Herpetologie Westasiens
Sparreboom, M. (2014). Salamanders of the Old World
IUCN Red List (2024)
Türkiye Herpetofauna Atlası (2023)
Werner et al. (2009). Salamandra infraimmaculata alt tür kompleksine moleküler yaklaşım