Salamandra infraimmaculata semenovi

Salamandra infraimmaculata semenovi – Semenov’un Ortadoğu Ateş Semenderi

(Salamandra = ateşten gelen yaratık; infraimmaculata = karın altı lekesiz; semenovi = Rus zoolog Andrey Petrovich Semenov-Tian-Shansky’ye ithafen)

Zagros'un sessiz vadilerinde, sisin çöktüğü taşlık sularda geceleri beliriveren bir gölge ve ışık bileşimi.

Gövde rengi parlak siyah ve belirgin sarı–turuncu beneklerle kaplıdır; benekler diğer alttürlere göre daha simetrik ve iri olabilir.
Karın kısmı genellikle tamamen siyah ve lekesizdir.
Ense ve kuyruk üzerinde zehir bezleri oldukça gelişmiştir.
Boyu 14–20 cm arasında değişir.
S. i. semenovi, özellikle daha doğudaki popülasyonlarda daha iri vücut yapısı ve canlı benek rengi ile dikkat çeker.

İran’ın kuzeybatısı, Irak’ın kuzeydoğusu ve muhtemelen Hakkâri'nin güney sınır bölgeleri ile sınırlı dağılım gösterir.
Yayılımı S. i. orientalis’ten daha doğuda ve daha yüksek rakımlıdır.
Habitat: 1700–2500 m arası rakımlarda, soğuk su kaynakları, taşlık dağ gölgeleri, meşe–ardıç kır ormanları.
Mikroyayılımlıdır; yalnızca dağ içi su kenarı vadilerde popülasyon oluşturur.
Türkiye sınırlarında kesin teyidi zayıf olsa da muhtemel varlığı bazı kaynaklarda belirtilmiştir.

Geceleri aktifleşen, küçük omurgasızlarla (sümüklüböcek, böcek, larva, örümcek) beslenen yırtıcıdır.
Larvalar küçük planktonlar ve su omurgasızlarıyla beslenir.
Ekosistemde hem av hem avcı olarak dengeleyici görev üstlenir.
Nemli mikrohabitatlara bağımlı olduğu için varlığı, habitat kalitesinin göstergesidir.

Üreme dönemi: Geç ilkbahar–yaz başı (Mayıs–Temmuz), yüksek rakım nedeniyle geç başlar.
Erkek birey kara üzerinde spermatofor bırakır; dişi iç döllenme sağlar.
Larvivivipar yapıdadır: Dişi gelişmiş larvaları doğurur, bu larvalar suya bırakılır.
Metamorfoz 6–10 haftada tamamlanır; yetişkinliğe 3–4 yılda ulaşılır.
Yavru gelişimi büyük oranda su kalitesine bağlıdır.

Zararsızdır; saldırgan davranmaz.
Ancak derisinde alkaloid içeren toksik mukus bulunur.
Göz ve ağız temasında tahriş, yanma ve mide bulantısı gibi semptomlara neden olabilir.

Deri teması: Bol su ve sabunla yıkayın.
Göz teması: Hemen bol suyla durulayın; tahriş varsa doktora başvurun.
Ağız teması: Özellikle çocuklarda ağız yanması, mide bulantısı gibi durumlarda tıbbi destek alınmalıdır.
Evcil hayvanlar için toksiktir; temas sonrası veteriner desteği önerilir.

Tür adı, Rus zoolog A.P. Semenov-Tian-Shansky’ye ithafen verilmiştir.
Bazı Kürt halk anlatılarında bu semender “taş kuşağı koruyucusu” olarak geçer.
İran'daki bazı dağ köylerinde, suyun temizliğini koruyan canlı olarak görülür.
Tarihsel olarak Salamandra maculosa semenovi olarak da adlandırılmıştır; sonradan infraimmaculata kompleksine dahil edilmiştir.

Efsane: Semenderin geçtiği yerden ot bitmez.
Gerçek: Ot bitmemesi, habitatın taşlık yapısından kaynaklanır; semenderle ilgisi yoktur.
Efsane: Göz göze gelinirse körlük yapar.
Gerçek: Toksin sadece doğrudan göze temas ederse tahriş eder; bakmakla zarar vermez.
Efsane: Derisindeki benekler sıcaklıkla parlar.
Gerçek: Parlaklık doğrudan ışıkla ilişkilidir; ısıya bağlı değildir.
Efsane: Kuyruğu kırılırsa kötü hava getirir.
Gerçek: Kuyruk kopması savunma mekanizmasıdır; hava olaylarıyla ilgisi yoktur.

Nikolskii, A. (1910). Zur Kenntnis der Schwanzlurche des Orients.
Sparreboom, M. (2014). Salamanders of the Old World
IUCN Red List (2024)
Werner et al. (2009). Molecular phylogeny of Salamandra infraimmaculata complex
Türkiye–İran Sınır Bölgesi Amfibi Gözlemleri (2021–2023)

Fotoğraf: Utku Yılmaz