Lissotriton vulgaris

Lissotriton vulgaris – Küçük semender

(Lissos = Yunanca “düz, pürüzsüz” + triton = deniz tanrısı; vulgaris = Latince “yaygın, sıradan”)

Sessiz göletlerde ilkbahar gecelerini renklendiren, suyun içinden zarafetle süzülen bir yaşam ustası.

Yetişkinler 6–10 cm uzunluğundadır.
Erkeklerin üreme döneminde sırtında belirgin, tarak şeklinde bir çıkıntı (dorsal tarak) oluşur.
Sırt rengi kahverengi, yeşilimsi veya zeytin tonlarında; karın kısmı sarı–turuncu ve siyah beneklidir.
Deri genellikle pürüzsüz, nemli ve parlaktır.
Gözler büyüktür, iris sarı ya da bronz renktedir.

Avrupa’nın büyük bölümü, Türkiye’nin de Trakya, Marmara ve Karadeniz kıyılarında yayılım gösterir.
0–2000 m rakım arası nemli ormanlar, çayırlar, tarım alanları yakınındaki durgun su kütleleri (gölet, bataklık, orman içi havuzlar) başlıca habitatıdır.
Kurak ve aşırı sıcak iklimlerden kaçınır.
Türkiye’deki yayılımı sınırlıdır; yerel popülasyonlar halinde bulunur.

Larvalar sucul omurgasızlarla (sivrisinek larvaları, su pireleri) beslenir.
Erginler gece aktiftir, örümcek, küçük böcek, sümüklüböcek gibi kara ve sucul avları yakalar.
Su ekosistemlerinde hem avcı hem de av konumundadır; biyoçeşitlilik göstergesidir.

Üreme dönemi: Şubat–Haziran arası, sıcaklık ve yağışa bağlı olarak değişir.
Erkekler dişilere görsel ve kimyasal işaretlerle kur yapar; spermatofor bırakır.
Dişiler döllenmiş yumurtaları tek tek yapraklara, yosunlara veya su bitkilerine yapıştırır (50–300 yumurta).
Larvalar birkaç hafta sonra çıkar, yaz sonunda metamorfoz geçirerek karasal yaşama geçer.
Cinsel olgunluk genellikle 2–3 yıl içinde kazanılır.

Doğrudan hiçbir zararı yoktur.
Derisinde düşük düzeyde alkaloid içerikli mukus bulunabilir, ancak zehirli değildir.
Yalnızca çok hassas bireylerde mukozal temas hafif tahrişe neden olabilir.

Deriyle temas: Sabunla yıkama yeterlidir.
Gözle temas: Bol suyla durulanmalıdır.
Yutma veya ağız teması (çocuklarda): Nadir durumlarda mide bulantısı → sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Kimi bölgelerde halk arasında “çayır kertenkelesi” olarak adlandırılır, bu yanlıştır.

Efsane: Kuyruğundaki tarak zehirlidir.
Gerçek: Erkeklerde yalnızca üreme sürecinde gelişen bir süs yapısıdır, zehir içermez.
Efsane: Suda yaşayan kurbağa yavrularını yer.
Gerçek: Bazen küçük kurbağa larvalarını avlayabilir, ancak bu olağan dışı bir durumdur.
Efsane: Bahçede bulunursa yağmur yağar.
Gerçek: Bu tür nemli havalarda aktifleştiği için yağmurla birlikte gözlemlenebilir.
Efsane: Isırdığı kişiye uğursuzluk getirir.
Gerçek: Bu tür ısırmaz, hatta insanla temastan mümkün olduğunca kaçınır.