Lyciasalamandra luschani basoglui

Lyciasalamandra luschani basoglui – Başoğlu’nun Likya Semenderi

(Lycia = Likya bölgesi + salamandra = semender; luschani = Luschan’a, basoglui = Prof. Dr. Mümtaz Başoğlu’na ithafen)

Antalya’nın kalker yamaçlarında, sisli sabahların taş altı sessizliğinde saklanan, endemik bir Akdeniz sırrı.

Vücut yapısı ince ve narindir; erişkin bireyler yaklaşık 10–12 cm uzunluğundadır.
Sırt rengi koyu kahverengi–siyah; yanlarında belirgin ve parlak pembe–somon renkli benekler bulunur.
Karın kısmı daha açık renkte ve genellikle beneksizdir.
Derisi nemli, parlak ve pürüzsüzdür.
Gözler iri ve dışa çıkık; gececi yaşam tarzına uygundur.

Türkiye’ye endemiktir; yalnızca Antalya’nın Kaş ve çevresi, özellikle Saklıkent–Kalkan–Sütleğen hattı arasında görülür.
Habitatı kalkerli yamaçlar, taşlık çalılıklar, nemli orman altı taş altları ve kayalık nemli vadilerle sınırlıdır.
200–900 m rakım aralığında, çoğunlukla kuzeye bakan nemli eğimler tercih edilir.
Popülasyonlar mikrohabitatlara sıkı sıkıya bağlı ve izoledir.

Gece aktifleşir; küçük böcekler, larvalar, örümcekler ve sümüklüböceklerle beslenir.
Avını dili dışarı çıkarmadan çenesiyle doğrudan yakalar.
Mikroekosistemlerde hem avcı hem av olarak dengeleyici bir rol oynar.

Üreme dönemi: Ocak–Mart arası.
Erkek birey karada spermatofor bırakır, dişi bu kapsülü kloakasıyla alır (iç döllenme).
Dişi 1–2 canlı yavru doğurur (vivipar özellik).
Yavrular doğduğunda gelişmiş, ergin benzeri yapıdadır.
Cinsel olgunluk 2–3 yıl içerisinde kazanılır.

Doğrudan tehlikeli değildir.
Derisinde düşük yoğunlukta alkaloid içerikli toksin salgısı bulunur.
Ciltle temasta çoğunlukla zararsızdır ancak göz veya ağız mukozasına teması durumunda tahriş yapabilir.

Deri teması: Bol su ve sabunla yıkama yeterlidir.
Gözle temas: Derhal bol suyla yıkayın, rahatsızlık devam ederse sağlık kuruluşuna başvurun.
Yutulması: Özellikle çocuklarda bulantı, karın ağrısı gibi semptomlara neden olabilir → acil tıbbi müdahale gerekir.

Alttür adı, Türkiye herpetolojisinin öncüsü Prof. Dr. Mümtaz Başoğlu’na ithafen verilmiştir.
1987 yılında Atatür tarafından bilimsel olarak tanımlanmıştır.
Yerel halk tarafından nadiren görülür; halk dilinde özel bir adı yoktur.
Habitat daralması, yazlık yapılaşma ve su kaynaklarının azalması en büyük tehditleridir.
Uluslararası doğa koruma kurumları tarafından yüksek öncelikli endemik olarak kabul edilir.

Efsane: Kuyruğu koparsa öldürücü gaz salgılar.
Gerçek: Kuyruk savunma mekanizmasıdır, gaz salgısı yoktur.
Efsane: Geceleri insan saçına dolanır.
Gerçek: Tamamen asılsızdır; bu tür insan teması kurmaktan kaçınır.
Efsane: Taşın üzerine geldiğinde taş çatlar.
Gerçek: Taş altlarında yaşar, bu efsane türün alışkanlıklarından doğan bir abartmadır.
Efsane: Çiftleşme sırasında ses çıkarır.
Gerçek: Semenderler sessiz hayvanlardır, sesli iletişim kurmazlar.

Atatür, M. K. (1987). A new subspecies of Mertensiella luschani from Southwestern Anatolia.
Sparreboom, M. (2014). Salamanders of the Old World
IUCN Red List (2024)
Türkiye Herpetofauna Gözlem Raporları (2022–2023)