Lyciasalamandra luschani finikensis

Lyciasalamandra luschani finikensis – Finike Alt Türü

(Lycia = Likya + salamandra = semender; luschani = Luschan’a ithafen; finikensis = Finike’ye özgü)

Akdeniz'in güney yamaçlarında, kalker taşların gölgesinde doğmuş, benek benek ve sessiz bir yaşam.

Vücut: İnce uzun yapılı; yetişkin boyu 10–12 cm civarındadır.
Sırt rengi koyu kahverengi veya siyaha yakın; yanlar boyunca sıralı ve belirgin pembe–açık kırmızı benekler bulunur.
Karın rengi soluk sarımsı–bejdir; beneksiz veya çok az beneklidir.
Gözler büyük, parlak ve dışa çıkıktır; gece görüşü için gelişmiştir.
Deri nemli ve pürüzsüz yapıdadır; kuraklığa karşı çok hassastır.

Türkiye endemiğidir; yalnızca Antalya ili Finike ilçesi ve yakın çevresi ile sınırlı bir yayılışa sahiptir.
Deniz seviyesinden 800 m’ye kadar olan rakımlarda, özellikle kalkerli taşlıklar, makilik yamaçlar ve nemli kaya oyuklarında yaşar.
Mikrohabitatlara sıkı sıkıya bağımlıdır; birkaç kilometrekarelik lokal popülasyonlar oluşturur.
Habitatı son derece parçalı ve tehdit altındadır: kentsel yayılma, yol yapımı ve tarımsal faaliyetler risk yaratmaktadır.

Nocturnaldir (gececi); gündüz taş, yaprak ve çalı altlarında gizlenir.
Küçük böcekler, örümcekler, sümüklüböcekler ve larvalarla beslenir.
Ekosistemlerde mikroavcı rolü oynar; yerel haşere popülasyonlarını dengelemeye katkıda bulunur.
Kendi avcıları arasında küçük yılanlar ve bazı kuş türleri yer alır.

Üreme zamanı: Ocak–Mart arası nemli dönemdir.
Erkek birey taş altına spermatofor bırakır, dişi kloakasıyla alarak iç döllenme gerçekleştirir.
Dişiler 1–2 canlı yavru doğurur (vivipar özellik).
Yavrular doğduklarında ergin benzeri yapıdadır, larval evre annede tamamlanır.
Cinsel olgunluk 2–3 yıl içinde kazanılır.

Zararsızdır.
Derisinde savunmaya yönelik olarak salgılanan hafif alkaloid yapılı toksinler bulunabilir.
Toksin yalnızca göz ve ağız gibi hassas dokularla temas ettiğinde rahatsızlık oluşturur; deriyle temasta sorun yaratmaz.

Temas sonrası eller sabun ve suyla yıkanmalıdır.
Gözle temas: Bol suyla durulanmalı, tahriş varsa doktora başvurulmalıdır.
Ağız yoluyla temas (özellikle çocuklarda): Mide bulantısı, ağız yanması gibi belirtiler görülürse sağlık kuruluşuna gidilmelidir.

Alt tür, ilk kez 1975 yılında Başoğlu ve Atatür tarafından tanımlanmıştır.
Halk arasında özel bir adı yoktur; genellikle bilinmez.
Finike'nin taşlık kırsal bölgelerinde yaşayan bu alt tür, habitatı nedeniyle uzun yıllar boyunca keşfedilememiştir.
Bilimsel değeri yüksek olup, Lyciasalamandra cinsinin morfolojik ve genetik çeşitliliğini yansıtan önemli örneklerden biridir.
Uluslararası koruma statüsü, dar yayılım ve tehdit altındaki habitatlar nedeniyle yüksek öncelikli endemik olarak tanımlanmıştır.

Efsane: Kuyruğu koptuğunda ölümcül salgı yayar.
Gerçek: Kuyruk kopması bir savunma mekanizmasıdır; zehir yaymaz.
Efsane: Geceleri ıslık sesi çıkarır.
Gerçek: Semenderler sessiz hayvanlardır; sesli iletişim kurmazlar.
Efsane: Isırır ve zehrini dişlerinden verir.
Gerçek: Bu türün dişleri yoktur ve ısırmaz; toksin sadece deri bezlerinde pasif olarak bulunur.
Efsane: Bu canlı görüldüğünde toprak kurur.
Gerçek: Tam aksine, bu tür yalnızca nemli alanlarda yaşar; toprak kuruluğuyla ilgisi yoktur.

Başoğlu, M. & Atatür, M.K. (1975). A new subspecies of Mertensiella luschani from Finike, Turkey.
Sparreboom, M. (2014). Salamanders of the Old World
IUCN Red List (2024)
Türkiye Amfibi Türleri Atlası (2023)