Mertensiella caucasica

Mertensiella caucasica – Kafkas Semenderi

(Mertensiella = Alman herpetolog Robert Mertens’e ithafen + caucasica = Kafkasya kökenli)

Karadeniz’in nemli orman yamaçlarında, serin ve gölgeli taş diplerinde sessizce var olan kadim bir tür.

Vücut uzunluğu 12–17 cm arasında değişir.
Sırt kısmı koyu kahverengi veya siyaha yakın tonlardadır; karın kısmı açık gri, bazen mermerimsi desenlidir.
Derisi genellikle pürüzsüz ve nemlidir; parlaklık göstermez.
Gözler orta büyüklükte ve hafif dışa çıkıktır.
Kuyruk düz ve oldukça uzundur, yüzme sırasında denge sağlar.

Türkiye'de yalnızca Artvin ve Rize çevresinde, Gürcistan sınırına yakın Doğu Karadeniz Dağları’nda bulunur.
Ayrıca Gürcistan, Rusya'nın Kafkasya bölgesi ve kuzeydoğu Karadeniz havzasında da yayılım gösterir.
400–2000 m rakımlı nemli ormanlar, dere kenarları, taş altları, yosunlu kayalıklar gibi serin ve gölgeli mikrohabitatları tercih eder.
Habitatına yüksek düzeyde bağımlı ve çok dar yayılımlı bir türdür.

Toprak üstü omurgasızlarla (böcek larvaları, örümcekler, solucanlar) beslenir.
Geceleri avlanır; gündüz taş, yosun ve yaprak altlarında saklanır.
Ekosistemde küçük avcı olarak görev yapar ve toprak canlılarının popülasyonunu dengelemeye yardımcı olur.

Üreme dönemi ilkbahar sonu–yaz başında (mayıs–temmuz).
Çiftleşme karasal ortamda olur; dişi yumurtalarını nemli taş altlarına veya yosunlu yüzeylere bırakır.
Yumurta sayısı 15–30 arasındadır.
Larvalar tamamen suculdur ve genellikle 1 yıl içinde başkalaşarak karasal forma geçer.
Erginleşme 2–3 yılda tamamlanır.

Doğrudan hiçbir zararı yoktur.
Derisi hafif toksik bileşikler (örn. peptid yapılı savunma proteinleri) içerir, bu maddeler yalnızca ağız teması veya açık yara durumunda tahrişe neden olabilir.
Gözle veya mukozayla temas durumunda dikkatli olunmalıdır.

Deri teması sonrası: Sabunla yıkama yeterlidir.
Gözle temas: Bol suyla yıkayın, tahriş olursa tıbbi destek alın.
Yutulması: Özellikle çocuklarda ağız yanması, bulantı gibi belirtiler ortaya çıkabilir → acil sağlık kuruluşuna başvurulmalıdır.

Yerel halk tarafından nadiren görülür; genellikle fark edilmeden yaşar.
“Yağmur semenderi” veya “dağ kertenkelesi” gibi adlarla anıldığı bilinir.
Adını, Alman zoolog Robert Mertens'ten almıştır.
Türkiye’deki dağılımı sınırlı olduğundan 1980’lerden beri koruma altındadır.
Genetik olarak Lyciasalamandra ve Neurergus’ten ayrılır; bazı sistematikçiler tarafından cins düzeyinde ayrılması tartışılmıştır.

Efsane: Göz göze gelmek felaket getirir.
Gerçek: Hayvanların bu tür etkileşimleri insan yaşamı üzerinde etkili değildir.
Efsane: Kuyruğu zehir püskürtür.
Gerçek: Zehir püskürtme mekanizması yoktur; sadece pasif savunma vardır.
Efsane: Bu tür görüldüğünde toprak verimsizleşir.
Gerçek: Bilakis, bu türlerin yaşadığı topraklar sağlıklı ve biyolojik açıdan zengindir.
Efsane: Karadeniz’de yalnızca yağmurdan sonra ortaya çıkar.
Gerçek: Yağmurdan sonra daha aktifleştiği için böyle sanılır; aslında her zaman oradadır.