Neurergus strauchii barani

Neurergus strauchii barani – Baran’ın Benekli Anadolu Semenderi

(Neurergus = sinir sistemine gönderme yapan + strauchii = Alexander Strauch’a ithafen + barani = Prof. Dr. İbrahim Baran’a ithafen)

Doğu Anadolu’nun doğu sınırlarında, serin kaynak suları boyunca ilerleyen, nadir bir Anadolu endemiği.

Vücut rengi koyu kahverengi ya da siyaha yakın; sırt ve yanlarda daha küçük, daha yoğun dağılmış turuncu–sarı benekler bulunur.
Karın bölgesi açık renkte ve genellikle lekesizdir.
Kuyruk uzun, yassı ve yüzmeye uyumludur.
Gözler büyük ve parlak; baş yassı ve geniş yapıdadır.
Neurergus strauchii strauchii’den daha küçük benekli ve daha yoğun desenlidir.

Türkiye’ye endemiktir; yalnızca Erzincan’ın doğusu, Bingöl’ün kuzeyi ve Erzurum’un güneybatı kesimlerinde sınırlı yayılış gösterir.
Genellikle 1400–2000 m rakımda, yüksek dağ dereleri, serin su kaynakları, taş altı mikrohabitatlar ve karstik vadiler habitat olarak kullanılır.
Habitatlar yüksek nemli ve serin ortamlardır; popülasyonlar izole ve sınırlıdır.
strauchii strauchii’den daha doğuda yer alır.

Geceleri aktiftir; küçük karasal ve sucul omurgasızlarla beslenir.
Larvalar zooplankton, su piresi ve küçük organizmalarla beslenir.
Ekosistemde alt düzey avcı olarak, böcek popülasyonlarının kontrolüne katkı sağlar.
Predatörleri arasında yılanlar, küçük memeliler ve su kuşları yer alır.

Üreme dönemi: Mayıs–Haziran, kar erimesinin ardından başlar.
Dişi birey, yumurtaları serin su altındaki taşlara veya yosunlara yapıştırır (20–40 yumurta).
Yumurtalar 2–3 hafta içinde açılır; larvalar sucul olarak gelişir ve metamorfozla karasal form alır.
Erginliğe ulaşma süresi 2–3 yıldır.
Üreme döneminde erkekler kloakal şişlik ve kuyruk uzamasıyla ayırt edilir.

Tehlikesizdir.
Derisindeki mukus hafif derecede toksiktir; ağız ve gözle temasta tahriş yapabilir.
Deriyle temasta zararsızdır, alerjik reaksiyonlar nadirdir.

Deri teması: Bol su ve sabunla yıkayın.
Göz teması: En az 10 dakika bol su ile yıkayın, devam eden rahatsızlıkta doktora başvurun.
Yutma durumunda: Bulantı, ağız yanması, salya artışı görülebilir → tıbbi müdahale gerekir.

Tür adı, Türkiye herpetofaunası çalışmalarına katkı sunan Prof. Dr. İbrahim Baran’a ithafen verilmiştir.
2005 yılında Neurergus strauchii türünün doğu popülasyonları üzerine yapılan morfolojik ve genetik analizlerle tanımlanmıştır.
Yerel halk tarafından genellikle fark edilmez; gececi ve gizli yaşar.
Yüksek habitat bağımlılığı nedeniyle küresel ölçekte yüksek riskli alt tür olarak tanımlanır.

Efsane: Sarı beneklerinin sayısı kadar yağmur damlası yağar.
Gerçek: Yağmurla aktifleştiği için bu algı oluşmuştur, benek sayısı sabittir.
Efsane: Kuyruğu kırıldığında bulunduğu vadiyi kurutur.
Gerçek: Kuyruk sadece savunma amacıyla kopar; ekosistemle doğrudan ilişkisi yoktur.
Efsane: Geceleri taşların içinden çıkar.
Gerçek: Nemli taş altlarında yaşar, gece aktiftir; bu mecaz anlamlı bir ifadedir.
Efsane: Dokunulduğunda kurbağaya dönüşür.
Gerçek: Semenderler kurbağalardan evrimsel olarak farklı bir gruptur; böyle bir dönüşüm yoktur.

Göçmen, B. & Kumlutaş, Y. (2005). A new subspecies of Neurergus strauchii from Eastern Anatolia
Sparreboom, M. (2014). Salamanders of the Old World
IUCN Red List (2024)
Türkiye Herpetofaunası Veri Tabanı (2023)