Salamandra infraimmaculata infraimmaculata

Salamandra infraimmaculata infraimmaculata – Ortadoğu Ateş Semenderi (Nominal Alt Tür)

(Salamandra = Latince'de “ateş yaratığı” + infra = altında + immaculata = lekesiz → "lekesiz alt" anlamında; infraimmaculata = karın altı beneksiz semender)

Mezopotamya’nın taşlık yamaçlarında yağmurla birlikte doğan, sessiz ve büyüleyici bir gece yolcusu.

Bilimsel Sınıflandırma

Alem: Animalia (Hayvanlar)
Şube: Chordata (Kordalılar)
Sınıf: Amphibia (İki yaşamlılar)
Takım: Urodela (Semenderler)
Üst Familya: Salamandroidea
Familya: Salamandridae
Cins: Salamandra
Tür: Salamandra infraimmaculata
Alt tür: Salamandra infraimmaculata infraimmaculata (Martens, 1885)

Tanımlayıcı Özellikler

Gövde rengi parlak siyah ve sırt boyunca büyük, yoğun sarı lekeler taşır.
Alt karın kısmı, diğer birçok Salamandra türünün aksine tamamen lekesiz ve siyahtır.
Derisi nemli, parlak ve kaygandır; zehirli salgı bezleri özellikle ense ve kuyruk bölgesinde yoğunlaşmıştır.
Erkek bireyler daha ince yapılıdır ve kloakal bölge şişkindir.
Boyu genellikle 15–20 cm arasındadır; bu alt tür oldukça büyüktür.

Yaşam Alanı ve Yayılım

Türkiye’nin güneydoğusu (Hatay, Gaziantep, Şanlıurfa’nın batısı) ile birlikte Suriye, Lübnan, İsrail ve İran’ın kuzeybatısı dahil olmak üzere Levant bölgesi genelinde yayılım gösterir.
300–1800 m rakımlı meşe ormanları, makilik alanlar, nemli taşlık vadiler ve pınar çevreleri gibi mikrohabitatlarda yaşar.
Suyun yakınında, nemli bölgelerde taş altlarına ve oyuklara çekilerek gündüzü geçirir.
Kışın kısa süreli hareketsizliğe (brumasyon) girer; nemli havalarda aktiftir.

Beslenme ve Ekolojik Rol

Nocturnaldir (gececi); sümüklüböcek, solucan, böcek, örümcek ve larvalarla beslenir.
Besin zincirinde orta düzey bir yırtıcıdır; çevresindeki omurgasız popülasyonları dengeler.
Larvalar da yırtıcıdır; sucul evrede küçük sucul organizmalarla beslenir.
Kendisi, yılanlar ve kuşlar gibi daha büyük predatörlere karşı savunma toksinleri üretir.

Üreme ve Gelişim

Üreme dönemi: Ocak–Mart arası nemli sezondur.
Erkek kara üzerinde dişiye spermatofor sunar, iç döllenme sağlanır.
Larvivivipar yapı gösterir: Dişi, gelişmiş larvaları doğurur ve bunlar hemen suya bırakılır.
Larvalar durgun sularda metamorfoz geçirir; bu evre 2–3 ay sürebilir.
Olgunlaşma süresi çevresel koşullara bağlı olarak 3–4 yıldır.

İnsana Zararlılık Durumu

Doğrudan zararlı değildir, ancak savunma amacıyla cilt bezlerinden "salamandrin" adlı alkaloid toksin salgılar.
Toksin, gözle temas veya açık yaraya girdiğinde tahrişe neden olabilir.
Evcil hayvanlar için toksik olabilir.

İlk Yardım ve Tıbbi Tedavi

Deri teması: Su ve sabunla yıkanmalı.
Gözle temas: Bol suyla en az 10 dakika yıkanmalı, gerekirse tıbbi yardım alınmalı.
Ağız yoluyla temas: Bulantı, ağızda yanma olabilir; acil sağlık müdahalesi önerilir.
Evcil hayvanlarda: Temas sonrası salya artışı, kusma → veteriner müdahalesi gerekir.

Kültürel/Tarihsel Notlar

Antik dönemden bu yana "ateşten doğmuş" olarak efsaneleştirilmiştir; çünkü gece karanlığında parlak sarı lekeleriyle dikkat çeker.
Suriye, Lübnan ve Anadolu kültürlerinde semender figürü yeniden doğuş, yağmurun gelişi ve yer altı sırlarıyla ilişkilendirilmiştir.
Tür adı, karın kısmındaki lekesizliğe vurgu yapar (infraimmaculata = “altta lekesiz”).

Yanlış Bilinenler ve Efsaneler

Efsane: Semenderin derisi ateşe dayanıklıdır.
Gerçek: Hayır, nemli derisi sıcaklıkla hızla zarar görür; bu, eski efsanelere dayanan bir inanıştır.
Efsane: Sarı lekeler sayıldığında yağmur ne zaman yağacağı belli olur.
Gerçek: Sarı lekeler bireyden bireye değişir, ancak bu rastgele biyolojik bir özelliktir.
Efsane: Dokunan kişinin eli uğursuzluk getirir.
Gerçek: Deri teması tıbbi açıdan hafif tahriş dışında hiçbir etkisi yoktur.
Efsane: Semender görüldüğünde yer altı suları taşar.
Gerçek: Yağmurla aktifleştiği için bu gözlem oluşmuştur.

Bilgi ve araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar:

Martens, E. (1885). Original description of Salamandra infraimmaculata
Sparreboom, M. (2014). Salamanders of the Old World
Werner et al. (2005). Biogeography of Salamandra infraimmaculata in the Middle East
IUCN Red List (2024)
Türkiye Amfibi Türleri Veri Tabanı (2023)

Fotoğraf:Alper Aktaş