Triturus karelinii

Triturus karelinii – Karelini Taraklı Semenderi

(Triturus = Latince "küçük ezici", sucul semender cinsi; karelinii = Rus doğa bilimci Grigory Karelin’e ithafen)

Doğu Avrupa’dan Anadolu’ya, ilkbahar sularında yankılanan zarif ve taraklı bir gölet gezgini.

Yetişkin bireyler 12–18 cm uzunluğa ulaşabilir.
Erkek bireylerin sırtında üreme döneminde yüksek, tarak benzeri bir yapı gelişir (dorsal tarak), bu yapı dişilerde yoktur.
Sırt rengi gri–kahverengi; karın kısmı sarı-turuncu zemin üzerine düzensiz siyah beneklidir.
Derisi kuru dönemde pürüzlü, sucul dönemde daha kaygandır.
Kuyruk, yassı ve geniş yüzgeç benzeri yapısıyla güçlü bir yüzme yeteneği sağlar.

Doğu Avrupa, Kafkasya ve Türkiye’nin kuzeydoğusu (özellikle Artvin, Rize, Gümüşhane ve Bayburt çevresi)
Türkiye’de sadece Karadeniz Bölgesi’nin doğusunda, serin ve kalıcı gölet, bataklık ve durgun su birikintilerinde ürer.
Üreme dönemi dışında nemli orman tabanlarında, taş ve yaprak altlarında yaşar.
Habitatı; serin, gölgeli, temiz ve balıksız su kütleleri ile sınırlıdır.

Larvalar sucul omurgasızlarla beslenir: su pireleri, böcek larvaları, küçük yumuşakçalar.
Ergin bireyler hem sucul hem karasal dönemde böcek, kurtçuk, sümüklüböcek, örümcek gibi omurgasızları avlar.
Ekosistemde hem avcı hem de av konumundadır; sucul sistemlerin sağlıklı göstergelerindendir.

Üreme dönemi: Mart–Haziran arasıdır.
Erkekler suya girerek dişilere görsel sinyallerle kur yapar; spermatofor bırakarak iç döllenme sağlar.
Dişi, yumurtaları su bitkilerinin yapraklarına tek tek sararak bırakır (200–300 yumurta).
Yumurtadan çıkan larvalar 6–10 hafta içinde başkalaşarak karasal yaşama geçer.
Olgunlaşma süresi genellikle 2–3 yıl sürer.

Zararsızdır.
Derisinde bulunan mukus hafif tahriş edici olabilir, ancak yalnızca göz ve ağızla doğrudan temasta reaksiyon oluşturabilir.
Deriyle temas genellikle sorun yaratmaz.

Deri teması: Sabun ve suyla yıkama yeterlidir.
Gözle temas: Bol suyla durulanmalı, tahriş devam ederse tıbbi destek alınmalıdır.
Ağız teması: Çocuklarda bulantı ve ağız yanması gibi semptomlar görülebilir → tıbbi yardım gerekebilir.

Tür adı, 19. yüzyılda Orta Asya ve Kafkasya biyocoğrafyasında önemli çalışmalar yapan Grigory Karelin’e ithafen verilmiştir.
Eski literatürde Triturus vittatus karelinii adı altında geçen bu tür, 2000'li yıllarda genetik analizlerle tür düzeyine çıkarılmıştır.
Türkiye’de nadir gözlemlenir, ancak popülasyonları yerel olarak sabit kalmıştır.
Balık salımı, su kirliliği ve tarımsal ilaç kullanımı bu tür için başlıca tehditlerdir.

Efsane: Tarak sırtı zehir salgılar.
Gerçek: Tarak sırt, erkek bireylerde çiftleşme süsüdür; savunma veya zehirle ilgisi yoktur.
Efsane: Gölete girerse balıkları öldürür.
Gerçek: Balıklardan kaçar; balıklarla aynı gölette yaşamaz, tam tersi onlardan zarar görür.
Efsane: Bu hayvanın sesiyle bahar başlar.
Gerçek: Sessizdir; ama baharın başlamasıyla birlikte ilk sucul türlerden biri olduğu için bu efsane doğmuştur.
Efsane: Kuyruğu fırça gibi kullanarak zehir sıçratır.
Gerçek: Kuyruk sadece yüzme ve denge içindir; zehir sıçratmaz.

Strauch, A. (1870). Original description of Triturus karelinii
Sparreboom, M. (2014). Salamanders of the Old World
Litvinchuk, S. et al. (2005). Molecular systematics of the Triturus karelinii group
IUCN Red List (2024)
Türkiye Herpetofaunası Atlası (2023)

Fotoğraf:Talip Doğru