Thomisidae

Thomisidae familyası, halk arasında "Yengeç Örümcekleri" olarak bilinen örümcekleri içerir. Bu isim, genellikle yanlara doğru yürüyebilmeleri ve ön bacaklarının yengeçlerinkine benzer şekilde geriye veya yanlara doğru uzanmasından kaynaklanır. Thomisidae üyeleri, ağ örmek yerine avlarını pusu kurarak yakalamalarıyla tanınır. Çiçekler, yapraklar veya ağaç kabukları üzerinde kamufle olarak bekler ve üzerlerine konan böcekleri aniden yakalarlar.

Bu familya, morfolojik çeşitlilik gösterir ancak çoğu türün vücutları yassı veya genişlemiş, ön bacakları ise güçlü ve kalındır. Renkleri genellikle bulundukları ortama mükemmel şekilde uyum sağlayacak şekilde değişiklik gösterir; bu, avlarını fark ettirmeden beklemeleri için kritik bir adaptasyondur.

Taksonomik Sınıflandırma ve Dağılım

Taksonomik Konum

Thomisidae familyasının bilimsel sınıflandırması şu şekildedir:

Alem (Kingdom): Animalia (Hayvanlar)
Şube (Phylum): Arthropoda (Eklembacaklılar)
Sınıf (Class): Arachnida (Örümcekgiller)
Takım (Order): Araneae (Örümcekler)
Familya (Family): Thomisidae Sundevall, 1833 (Yengeç Örümcekleri)

Coğrafi Dağılım ve Türkiye'deki Durumu

Thomisidae familyası, Antarktika hariç tüm kıtalarda yayılış gösteren kozmopolit bir familyadır. Çok sayıda cins ve tür içerirler ve farklı iklim ve habitat tiplerine adapte olmuşlardır.

Türkiye, Thomisidae familyasına ait birçok türe ev sahipliği yapar. Ülkemizin zengin biyoçeşitliliği ve çeşitli ekosistemleri (ormanlar, bozkırlar, kıyı alanları, dağlık bölgeler) bu örümcekler için uygun yaşam alanları sunar. Türkiye'nin örümcek faunası listelerinde bu familyadan yüzlerce tür bulunmaktadır ve sıkça karşılaşılan örümcekler arasındadırlar. İstanbul'da da çeşitli Thomisidae türlerine rastlamak oldukça yaygındır.

Fiziksel Özellikler

Thomisidae familyasının üyeleri, türler arasında büyük farklılıklar göstermekle birlikte, bazı ortak özelliklere sahiptir:

Boyut: Genellikle küçük ila orta büyüklüktedirler. Türüne göre 2 mm'den 15 mm'ye kadar değişen vücut uzunlukları görülebilir. Dişiler genellikle erkeklerden daha büyüktür.
Gövde Yapısı: Çoğu yengeç örümceğinin karapaksı (baş-göğüs kısmı) geniş ve yassıdır. Karın (opisthosoma) bölgesi de türden türe değişmekle birlikte genellikle oval veya üçgenimsi bir yapıdadır. Bazı türlerde karın üzerinde belirgin çıkıntılar veya tüyler bulunabilir.
Bacaklar: En ayırt edici özelliklerinden biri, ön iki çift bacağın (ilk ve ikinci bacak çiftleri) genellikle çok daha kalın, güçlü ve uzamış olmasıdır. Bu bacaklar, avı yakalamak için ileriye veya yanlara doğru uzanacak şekilde konumlanmıştır. Arka bacaklar ise daha kısa ve incedir. Bu, onların yanlara doğru veya geriye doğru hızlı hareket etmelerini sağlar.
Renk ve Kamuflaj: Thomisidae üyeleri, mükemmel kamuflaj yetenekleriyle bilinirler. Vücut renkleri, bulundukları çiçeklerin veya bitki örtüsünün rengine göre beyaz, sarı, yeşil, kahverengi veya gri tonlarında olabilir. Hatta bazı türler, birkaç gün içinde renk değiştirebilme (kromatik adaptasyon) yeteneğine sahiptirler. Bu, onları hem avlarına karşı görünmez kılar hem de avcılarından korur.
Gözler: Genellikle sekiz gözleri vardır ve bu gözler, avı algılamak için geniş bir görüş alanı sağlayacak şekilde yerleşmiştir.

Yaşam Biçimi ve Habitat

Avlanma Davranışı: Yengeç örümcekleri aktif avcılar değildir, pusu avcılarıdır. Ağ örmezler. Bunun yerine, çiçek yaprakları, bitki sapları veya ağaç kabukları gibi stratejik noktalarda hareketsizce beklerler. Çiçek yengeç örümcekleri (örneğin Misumena vatia), çiçeklerin üzerine konan arı, sinek, kelebek gibi polenleyici böcekleri bekler ve uygun anda güçlü ön bacaklarıyla ani bir hareketle yakalarlar.
Habitat Tercihi: Çok çeşitli habitatlarda bulunabilirler.
Çiçekler ve Bitki Örtüsü: Birçok tür, çiçekli bitkilerde, çalılıklarda ve çayırlıklarda yaşar.
Ağaç Kabukları ve Kayalar: Bazı türler ağaç kabukları, likenler veya kayalar üzerinde yaşayarak bu yüzeylere mükemmel şekilde adapte olmuşlardır.
Toprak ve Yaprak Çöpü: Daha az sayıda tür, yer seviyesinde, düşen yaprakların arasında veya toprakta yaşar.
Üreme: Dişiler, yumurta keselerini genellikle ipekle sararak bitkilerin üzerine veya taşların altına yapıştırır ve bir süre koruma eğilimindedirler.

Zehir ve Tıbbi Önem

Zehirli Olup Olmadığı: Evet, tüm gerçek örümcekler gibi Thomisidae familyasına ait türler de zehirlidir. Zehirleri, avlarını felç etmek ve sindirmek için kullanılır.
İnsanlar İçin Tehlikesi: Thomisidae familyasının zehirleri insanlar için ciddi bir tehdit oluşturmaz. Bu örümcekler genellikle küçük boyutludur ve zehirleri, avladıkları böcekler üzerinde etkili olacak şekilde evrimleşmiştir. İnsanlar tarafından ısırılma olasılığı düşüktür çünkü genellikle tehdit altında hissetmedikçe veya yanlışlıkla sıkıştırılmadıkça ısırmazlar. Isırsalar bile, insan üzerinde hafif kaşıntı, kızarıklık, lokal ağrı veya şişlik dışında herhangi bir toksik ya da alerjik etki yarattığı belgelenmemiştir. Zehirleri, bal arısı sokması veya sivrisinek ısırığı gibi çok hafif lokal reaksiyonlara neden olabilir.
Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi'nin görüşleri: "Yengeç örümcekleri, ekosistemde önemli bir rol oynayan faydalı avcılardır. Özellikle tarım alanlarında zararlı böcek popülasyonlarının kontrolüne yardımcı olurlar. Zehirleri insanlar için tehlikeli değildir ve doğada karşılaşıldığında gereksiz yere rahatsız edilmemeleri en doğrusudur. Onlar, biyoçeşitliliğin değerli bir parçasıdır."
Isırık Durumunda Beklenen Etkiler: Çok nadir bir ısırık durumunda, arı sokmasına benzer, geçici bir kaşıntı, kızarıklık ve lokal ağrı görülebilir. Belirtiler genellikle birkaç saat içinde kendiliğinden iyileşir.
Tedavi Prosedürü (İlk Yardım): Özel bir tedavi gerektirmez. Isırık bölgesi sabunlu suyla temizlenerek soğuk kompres uygulanabilir. Gerekirse ağrı kesici alınabilir. Belirtiler 24 saatten fazla sürer veya kötüleşirse bir sağlık profesyoneline danışılması önerilir.

Bilgi ve Araştırma: Ahmet Taşçı – Yaban Hayatı Bilimcisi

Kaynaklar

World Spider Catalog (WSC): Örümcek taksonomisi, familya, cins ve tür bilgileri, dağılımları için en güncel ve kapsamlı veritabanlarından biridir.
Kaynağa Erişim: World Spider Catalog (2024). World Spider Catalog. Version 25.5. Natural History Museum Bern, online at http://wsc.nmbe.ch. doi: 10.24436/2 (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
araneae - Spiders of Europe: Avrupa'daki örümcek türlerinin morfolojik detayları, dağılımı, habitatı ve fenolojisi hakkında bilgi.
Kaynağa Erişim: https://araneae.nmbe.ch/data/820/Thomisidae (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
GBIF (Global Biodiversity Information Facility): Familyanın taksonomik bilgileri ve dünya üzerindeki gözlem kayıtları.
Kaynağa Erişim: https://www.gbif.org/species/8404 (Erişim tarihi: 21 Haziran 2025).
Türkiye Örümcekleri Kontrol Listesi (spidersofturkey.info): Türkiye'deki örümcek faunası için güncel bir kaynak.